Termi anemi tregon një gjendje në të cilën numri i qelizave të kuqe të gjakut ose përmbajtja e hemoglobinës zvogëlohet për shkak të humbjes së gjakut, prodhimit të dobët të qelizave të kuqe të gjakut, hemolizës (këputje të qelizave të kuqe të gjakut) ose një kombinim të këtyre modifikimeve. Ekzistojnë forma të ndryshme të anemisë, por jo të gjithë janë përgjegjës ndaj mënyrës së të ushqyerit.
Ndër ato që janë, më e zakonshme është anemia SIDEROPENIA (anemi kronike e karakterizuar nga qelizat e kuqe të vogla të zbehta të gjakut dhe ulje të nivelit të hekurit). Tek të rriturit, gja kderdhja nga trakti gastrointestinal konsiderohet të jetë një nga shkaqet kryesore dhe më të zakonshme të mungesës së hekurit.
Tek gratë në moshën e fertilitetit, menstruacionet mund të jenë një shkak i rëndësishëm i mungesës së hekurit; veçanërisht tek vajzat adoleshente, jo vetëm që anemia nga mungesa e hekurit është e zakonshme, por edhe simptomat e mungesës së hekurit (lodhje, vështirësi në përqendrim, etj.) edhe përpara zhvillimit të anemisë.
Edhe gjatë shtatzanisë, dhe pse në mungesë të menstruacioneve, është e nevojshme marrja për plotësimin e hekurit për të mbrojtur nënën dhe në favor të rritjes së fetusit. Shkaqet e anemisë nga mungesa e hekurit gjithashtu mund të jenë një defekt në thithjen e hekurit pas gastrektomisë (heqja totale ose e pjesshme e stomakut) ose për shkak të keqpërthithjes të pjesës së parë të zorrëve të vogla.
Një formë tjetër e anemisë është ajo që shfaqet si pasojë e uljes së përthithjes së VITAMIN B12. Shkaqet kryesore të mungesës së Vitaminës B12 janë:
Dietë e papërshtatshme (vegjetarianizëm, foshnjat me gji nga nënat vegjetariane, alkoolizmi kronik, dietat e rrepta, monotone dhe të përsëritura). Përhithje jo adekuate (gastrit kronik, atrofi e mukozës së stomakut, sëmundje celiac, tumore malinje, ilaçe).
Kërkesat e shtuara (hipertiroidizmi, rritje). Ekskretimi i rritur (sëmundjet e mëlçisë dhe veshkave). Një arsye e zakonshme për mungesën e vitaminës B12, veçanërisht tek të moshuarit, është për shkak të përthithjes jo adekuate të lidhura edhe me përtypjen joefektive i cila mund të shkaktojë tretje të dobët dhe përthithjen e ulët të vitaminës.
Kjo i drejton të moshuarit drejt ushqimeve të preferuara të buta, siç janë ato të bazuara në karbohidrate ose djathrave të butë, ndërsa ushqimet e tjera si mishi i pasur me hekur dhe perime me gjethe jeshile, të cilat kërkojnë një kapacitet më të madh përtypjeje.
Mungesa e acidit folik gjithashtu mund të shkaktojë anemi. Ajo gjendet në bimë dhe në indet shtazore. Mungesa e acidit folik është për shkak të konsumit joadekuat të ushqimit të freskët ose gatimit të gjatë të perimeve, përthithjes joadekuate, kërkesave të mëdha si gjatë (shtatzënisë, ushqyerjes me gji, rritjes së metabolizmit) ose rritjes së ekskretimeve të tilla si dializa.
Nga disa parametra të thjeshtë që mund të maten duke tërhequr gjak, mjeku mund të bëjë diagnozën e saktë të anemisë nga shkaqet ushqyese, të identifikojë mangësitë nga (hekuri, vitamina B12 dhe acidi folik) dhe të sugjerojë dozimin dhe kohëzgjatjen e çdo shtese.
Kur kemi mungesë të vitaminës B12 ashtu edhe atë të acidit folik rezultojnë të japin një rritje të vëllimit të qelizave të kuqe të gjakut (anemi makrocitike) që këto dy mangësi shpesh shoqërohen, këshillohet gjithmonë integrimi njëkohësisht me të dy këta faktorë ushqyes, pasi normalizimi i vëllimit globular me administrimin e acidit folik vetëm mund të maskojë një mangësi potencialisht të rrezikshme B12.
Në parandalimin e anemisë, një dietë e pasur me hekur, acid folik dhe vitaminë B12 është thelbësore. Në përgjithësi, nga ana tjetër, është e vështirë të ushqeheni vetëm me një sasi të mjaftueshme hekuri për të rivendosur rezervat, kështu që nuk është e mundur të mbështeteni vetëm në marrjen e ushqimit nëse diagnoza e mungesës së hekurit është tashmë e sigurt, por pasi që rezervat të rikthehen me plotësim , do të jetë më e lehtë t’i mbani ato me ushqim adekuat.
Sipas LARN-it të ri, rekomandimet për popullatën (PRI) janë: Hekuri: tek meshkujt e rritur dhe tek gratë në menopauzë 10 mg në ditë; në gratë në moshë fertilitetit 18 mg në ditë. Vitamina B12: tek të rriturit 2.4 mcg në ditë (2.6 mcg tek gratë shtatzëna dhe 2.8 mcg gjatë peridhës së laktacionit).
Acidi folik: tek të rriturit 400 mcg ( i cili rritet në 600 mcg tek gratë shtatzëna dhe 500 mcg tek gratë që janë në periudhën e dhënies së gjirit).
Hekuri që gjendet në ushqimet me origjinë shtazore është hekuri hemë që absorbohet më lehtë nga zorrët tona. Në ushqimet me origjinë bimore ne gjejmë hekur jo-hem. Përthithja e kësaj të fundit favorizohet nga marrja e vitaminës C brenda të njëjtit vakt. Nëse hekuri është i kombinuar me vitaminë C ose bakër, ajo absorbohet më lehtë.
Në përgjithësi, përthithja e hekurit ndikohet pozitivisht nga të gjitha ushqimet që, duke stimuluar sekrecionet e stomakut, kontribuojnë në ruajtjen e një niveli të lartë të aciditetit në mjedisin tretës; gjithashtu Vitamina A, Kompleksi I vitaminave B, bakri dhe cisteina janë në gjendje të thithin hekurin jo-hem të pranishëm në perime për 2 ose 3 herë më shumë.
Sa i përket vitaminës B12 dhe acidit folik, duhet mbajtur mend se i pari gjendet vetëm në ushqime me origjinë shtazore ndërsa kjo e fundit është mbizotëruese në botën e perimeve; këto vitamina janë të ndjeshme ndaj nxehtësisë dhe gjatë gatimit ose gjatë ruajtjes ose përgatitjes industriale të ushqimit përmbajtja e tyre mund të humbasë me një përqindje që varion nga 10% në 50%.
Nuk ka ushqime të kundërindikuara gjatë anemisë, por disa substanca të pranishme në ushqime si: (taninet, fibrat, kalciumi …) mund të ndërhyjnë, nëse merren njëkohësisht dhe në përqendrime të mëdha, me thithjen e hekurit, kështu që është e nevojshme t’i kushtohet vëmendje e saktë kombinimeve të ushqimeve. Në mënyrë që t’i jepet trupit mundësinë e mbushjes me hekur, është e nevojshme që shoqërimet e ushqimeve të kryhen në mënyrë korrekte në dietë.
REKOMANDIME TE PERGJITHSHME DIETIKE – Të arrijë kërkesat e rekomanduara të hekurit Të arrijë kërkesat e rekomanduara të acidit folik dhe vitaminës B12. Kombinoni ushqime të pasura me hekur me ushqime që përmbajnë vitaminë C, vitaminë A, vitamina B-komplekse, cisteinë dhe bakër për të përmirësuar thithjen.
Mos konsumoni të shoqëruara ushqime të pasura me hekur me ushqimet që përmbajnë sasi të mëdha të taninave (substanca të përdorura gjerësisht tek perimet), fibra, kalcium dhe fosfor sepse zvogëlojnë thithjen e tij. Hidratohuni mjaftueshëm.
Ndiqni rekomandimet për një ushqyerje të duhur të popullatës së përgjithshme në lidhje me zvogëlimin e yndyrnave veçanërisht të origjinës shtazore, pijeve dhe ushqimeve të pasura me sheqerna dhe marrjen e pjesëve adekuate të frutave dhe perimeve. Vlerësoni me mjekun tuaj nevojën për shtesa të hekurit ose vitaminave me produkte të disponueshëm në treg.
Më poshte do t’ju tregojmë për ushqimet e lejuara në moderim dhe ato të lejuara dhe të rekomanduara në rastin e patologjisë së treguar. Në vijim të udhëzimeve, sidoqoftë, duhet të merret në konsideratë që, për të marrë një dietë të saktë dhe të ekuilibruar që i siguron trupit gjithë ushqyesit që i nevojiten, është e nevojshme të merret sasia (pjesa) e duhur e ushqimit dhe të respektohen frekuencat me të cilat ushqime të caktuara duhet të konsumohen, çdo ditë ose javë, brenda një skeme të personalizuar ushqimore.
Dieta e ditës duhet të respektojë ekuilibrin energjetik të secilit dhe energjia e futur duhet të jetë e barabartë me atë të shpenzuar, në mënyrë që të mos rritet rreziku i obezitetit, mbipeshës, por edhe kequshqyerjes.
Ushqime të lejuara me moderim – Verë, kafe dhe çaj, çokollatë dhe disa erëza, për shkak të përmbajtjes së tyre me tanine. Drithëra integrale të pasura me fibra. Qumështi dhe derivatet e tij .
Preferoni qumesht me pak yndyrë në vend të qumështit të plotë pasi është pasterizuar pjesërisht gjatë përpunimit, e cila në 25 gram siguron rreth 30% të kërkesës ditore të vitaminës B12 tek të rriturit, plotësisht e përthithshme nëse konsumohet direkt ose të grirë në të parën ose supra. Ky djath sjell gjithashtu sasi të mira të bakrit, zinkut, selenit dhe vitaminave, përfshirë edhe vitaminën A.
