Disa vite më parë, shumë prej nesh mendonin se proteinat bënin mrekulli: rritja e muskujve, humbja e peshës, etj. Më pas filluam të flasim për aminoacidet dhe sot është përhapur konsumimi i aminoacideve pluhur, përfshirë ato thelbësore. Kur flasim për aminoacide çfarë kuptojmë? Sa shume? Si i njohim “të duhurat” për nevojat tona dhe ku i gjejmë? Le të shohim se çfarë thotë shkenca.
PROTEINAT DHE AMINOACIDET
Aminoacidet janë molekulat organike nga të cilat përbëhen proteinat, ato janë si tullat që përbëjnë një shtëpi. Kur konsumojmë ushqime të tilla si mishi, peshku, vezët, djathrat dhe bishtajoret ne marrim proteina të cilat më pas treten ose ndahen në aminoacide thelbësore për organizmat e gjallë. Aminoacidet kanë funksione strukturore, imune, transportuese, hormonale, enzimatike, kontraktuese dhe energjike, me pak fjalë ne nuk mund të jetonim pa to.
Të gjitha aminoacidet janë të dobishme për trupin, por disa quhen thelbësore sepse trupi ynë nuk është në gjendje t’i sintetizojë ato në mënyrë të pavarur, prandaj ato duhet të gëlltiten përmes ushqimit.
AMINOACIDET ESENCIALE
Ekzistojnë 9 aminoacide thelbësore:
izoleucine, leucine, lysine, metionine, fenilalanine, threonine, triptofan dhe valine, histidine, jane 8 aminoacide te domosdoshme per njeriun e rritur sepse histidina vepron ne rritje dhe eshte e domosdoshme, pra esenciale, ekskluzivisht gjate fazes se rritjes. Rritja e femijeve .
Një proteinë e plotë, sipas përkufizimit, përmban të gjitha aminoacidet thelbësore. Proteinat e plota zakonisht rrjedhin nga ushqimet me origjinë shtazore dhe klasifikohen si proteina me vlerë të lartë biologjike. Aminoacidet esenciale janë të pranishme edhe në proteinat jo të plota të ushqimeve me origjinë bimore, por zakonisht në sasi më të vogla se në ato shtazore, me përjashtim të sojës, e cila përkufizohet si proteina me vlerë të mesme ose të ulët biologjike.
Organizmi i njeriut ka nevojë për të gjitha aminoacidet, thelbësore dhe jo thelbësore, raporti optimal midis tyre kërkon një ekuilibër në varësi të nevojave fiziologjike që ndryshojnë nga individi në individ, prandaj, të dyja duhet të kuptohen si të nevojshme për të garantuar shëndet dhe funksione optimale. neurotransmetuesit, hormonet, rritja e muskujve dhe procese të tjera qelizore.
Në rast të marrjes së pamjaftueshme të aminoacideve esenciale, për shkak të një diete të pabalancuar ose ndryshimeve gastrointestinale (të tilla si të vjella ose humbja e oreksit), mund të shfaqen simptoma klinike të cilat mund të përfshijnë depresion, ankth, pagjumësi, lodhje, dobësi. Marrja e zgjatur dhe e pamjaftueshme e aminoacideve tek fëmijët mund të jetë shkaku i ngadalësimit të rritjes.
AMINOACIDET E DEGËZUARA
Nga 9 aminoacidet thelbësore, tre: Leucina, Isoleucina dhe Valina klasifikohen si aminoacide me zinxhir të degëzuar (BCAA).
Ato të degëzuara kanë funksione shumë të rëndësishme për organizmin; ato janë shumë të dobishme në sport, pasi mund të japin energji të menjëhershme (pasi kapen drejtpërdrejt nga muskujt pa kaluar nëpër mëlçi), riparojnë fibrat muskulore të dëmtuara nga aktiviteti fizik, kundërveprojnë prodhimin e acidit laktik, reduktojnë mjegullën mendore nga lodhja dhe ndjenja e urisë.
Studime të shumta kanë raportuar se aminoacidet me zinxhir të degëzuar kur shoqërohen me një dietë me kalori të ulët mund të nxisin reduktimin e masës yndyrore dhe ndihmojnë në forcimin e muskujve kur shoqërohen me aktivitet fizik adekuat. Në fakt, proteinat me vlerë të lartë biologjike ndihmojnë shumë në dietat me pak kalori për të humbur peshë në mënyrë të shëndetshme, pra për të humbur masën yndyrore dhe për të ruajtur masën e dobët/muskulore. Këtu mund të llogarisni BMI-në tuaj dhe sasinë e masës yndyrore në trupin tuaj.
FUNKSIONI I AMINOACIDEVE THEMELORE
Shpesh promovimi i suplementeve esenciale të aminoacideve premton një rritje të masës muskulore e cila në realitet arrihet me një marrje normale të proteinave që rrjedh nga ushqimi dhe shumë stërvitje. Për njerëzit me shëndet të mirë, një dietë korrekte dhe e ekuilibruar, veçanërisht gjithëngrënëse, garanton furnizimin e të gjitha aminoacideve thelbësore të mjaftueshme për të garantuar sintezën e proteinave. Vetëm në raste të veçanta dhe me recetë mjekësore mund të nevojiten suplementet e aminoacideve. Këtu mund të shkarkoni një dietë për kaloritë që duhet të konsumoni dhe që ju garanton marrjen e duhur të lëndëve ushqyese, duke përfshirë 9 aminoacidet thelbësore dhe të përfitoni nga funksionet e tyre.
Histidina
I domosdoshëm gjatë rritjes dhe riparimit të indeve, prodhimit të qelizave të gjakut dhe krijimit të neurotransmetuesit histamine. Histidina gjithashtu mund të ndihmojë në mbrojtjen e indeve nga dëmtimi i shkaktuar nga rrezatimi ose metalet e rënda.
Izoleucina
E nevojshme për të krijuar hemoglobinën (proteinë përgjegjëse për transportin e oksigjenit në gjak) dhe për të rregulluar nivelet e sheqerit (glicemia) në gjak.