Soja
Soja mendohet që është “ushqimi i mrekullisë” si dhe parandalues për kancerin. Së fundmi, ka pasur shumë debate në lidhje me sigurinë dhe potencialin për parandalimin e kancerit. Popullariteti i produkteve të sojës, sidomos qumështi i sojës, është rritur dekadën e fundit duke pasuruar industrinë e produkteve të bulmetit. Kjo lë në pikëpyetje faktin se nga se vjen gjithë ky publicitet negativ. Këtu do të gjeni shumë benefite të sojës dhe më pas vendosni vetë nëse do e konsumoni apo jo. Gjithsesi vazhdoni të ndiqni lajmet, në rast se ka zhvillime të reja lidhur me këtë çështje.
Produktet e sojës kanë qenë pjesë e një diete standarte të vendeve si Kina, Japonia, Indonezia si dhe shumë shtete të tjera prej shekujsh. Në këto shtete, nga eksperienca personale themi që produket e sojës mund të luajnë një rol të rëndësishëm në parandalimin e sëmundjes.
Në anën tjetër, duke parë gatimet tradicionale në Kinë, Japoni dhe Indonezi, mund të shihet qartë që produktet e sojës luajnë vetëm një pjesë të moderuar të dietës. Perimet, drithërat e plota, mishrat e butë, bishtajore etj, zënë më shumë vend në dietë. Një dietë e tillë e balancuar me një sasi të përcaktuar të produkteve të sojës siguron benefite të rëndësishme për shëndetin. Shmangni përdorimin përtej masës së suplementeve të sojës dhe qëndrojini besnik konsumit të moderuar të produkteve organike të sojës si tofu, tempeh, miso, qumësht soje, natto, tamari dhe shoyu.
Benefitet e produkteve të sojës
Përmbajtje të lartë proteinike
Produktet e sojës mund të sigurojnë një porcion të rëndësishëm të nevojave proteinike ditore të një personi. Produktet tradicionale të sojës si tofu, tempeh, dhe qumështi i sojës kanë përmbajtje të lartë proteine. Tempeh ka përqindjen më të lartë të proteinës në produktet e sojës tradicionale, duke siguruar rreth 22 gr proteinë për rreth 113 gr racion. Tofu siguron rreth 9 gr proteinë për një racion të ngjashëm më të vogël. Sasia e lejuar e rekomanduar dietike për proteina te të rriturit meshkuj (mosha 25-50 vjeç) është pothuajse 63 gr. Për femra të rritura (mosha 25-50 vjeç) është 50 gr.
Bishtajoret, arrat dhe peshku janë burime të shëndetshme proteinash. Nuk është mirë të mbështetemi vetëm te produktet e sojës për proteina.
Ndihmon në parandalimin e kancerit të gjoksit, prostatës, zorrës së trashë dhe mitrës
Disa studime shkencore kanë treguar që konsumimi i rregullt i ushqimeve tradicionale me sojë, mund të ndihmojë në parandalimin e kancerit të gjoksit, prostatës dhe zorrës së trashë. Sipas mjekut, Dr. Andreë Ëeil: “Edhe pse akoma nuk dimë aq shumë për sojën, provat deri tani kanë treguar efekte pozitive. Për shembull, femrat japoneze, të cilat konsumojnë shumë ushqime me sojë, kanë vetëm 1/50 e ritmit të shfaqjes së kancerit të gjirit në krahasim me femrat amerikane. Në revieë e 2006 që rishikonte rreth 18 studime të publikuara në “Journal of the National Cancer Institute” zbuloi një lidhje të vogël por domethënëse ndërmjet konsumimit të sojës dhe reduktimit të rrezikut për shfaqjen e sëmundjeve të zemrës.”
Nga Website i “American Cancer Society”:
“Studime të ndryshme te meshkujt me kancer në prostatë kanë sugjeruar që ushqimet e sojës ose suplemente mund të reduktojnë nivelet e antigjeneve specifikë të prostatës (PSA), një substancë që zakonisht rritet me zhvillimin e kancerit të prostatës. Në një studim tjetër, ndërkohë që nivelet e PSA-së rriteshin gjatë trajtimit të sojës, ata u rritën më me pak shpejtësi sesa përpara se studimi të fillonte. Megjithëse këto rezultate janë inkurajuese, studime të mëtejshme duhen për të kuptuar nëse produktet e sojës ndihmojnë meshkujt me kancer në prostatë të jetojnë më gjatë.
Studiuesit besojnë që efektet mbrojtëse të sojës ndaj kancerit i atribuohen një grupi kimik bimor të quajtura isoflavone, që parandalojnë kancerin duke ndaluar rritjen e qelizave kancerogjene ekzistuese (supozohet që duhej të ndalonte zhvillimin e qelizave të reja tumoriale). Një studim epidemilogjik tregoi që individët të cilët kanë sasi të lartë isoflavonesh soje të matur në urinën e tyre (që tregon që ata kanë pasur konsum të rregullt të ushqimeve të sojës) kishin pothuajse rrezik të përgjysmuar për shfaqjen e kancerit të gjirit krahasuar me ata që kishin sasi të ulëta isoflavonesh në urinën e tyre.
Ritmet e kancerit të zorrës së trashë, ashtu si kanceri i gjirit dhe i prostatës, janë mjaft të ulëta në vende ku konsumi i produkteve të sojës është tejet i lartë. Studimet e kontrolluara shkencore lidhur me produktet e sojës dhe kancerit të zorrës së trashë, janë akoma në fazat e para. Një studim në Havai zbuloi që fibrat e perimeve, perime të caktuara si dhe bishtajoret (duke përfshirë dhe produktet e sojës) ndihmojnë në uljen e rrezikut për shfaqjen e kancerit të zorrës së trashë. Një studim tjetër zbuloi që konsumimi i produkteve të sojës lidhet me uljen e rrezikut për shfaqjen e kancerit endometrial (rritja e tepërt e pakontrolluar e qelizave në mitër).
Ndihmon në parandalimin e sëmundjeve të zemrës
Tashmë është fakt që shtetet ku produktet tradicionale të sojës konsumohen rregullisht, kanë një numër më të ulët të personave të prekur nga sëmundjet kardiovaskulare. Ka disa studime që sugjerojnë që produktet e sojës mund të ndihmojnë në parandalimin e sëmundjeve të zemrës duke reduktuar kolesterolin total, kolesterolin lipoproteinë me densitet të ulët, presionin e gjakut dhe me shumë gjasa parandalon ndërtimin e pllakave në arterie. Besohet që isoflavonet nga ushqimet e sojës janë faktorët primarë që ndikojnë në këto efekte pozitive.
Mund të parandalojë osteoporozën
Një kupë tofu përmban rreth 20% (204 mg) e Sasisë së rekomanduar dietike të lejuar (RDA) për marrjen e kalciumit (1000 mg) për të rriturit 19-50 vjeç. Tempeh gjithashtu përmban rreth 15% (154 mg) të RDA-së.
Një faktor tjetër lidhur me efektivitetin e mundshëm të sojës për parandalimin e osteoporozës mund të jetë prania e isoflavoneve. Studime të ndryshme kanë sugjeruar që isoflavonet në produktet e sojës mund të jenë një faktor ndihmës në parandalimin e humbjes së kockës. Në fakt, një studim mbi kafshët tregoi që konsumimi i sojës mund të jetë tejet efektiv në shtypjen e humbjes së densitetit të kockave.
Mund të ndihmojë në parandalimin ose lehtësimin e simptomave menopauzale
Probiotikët referohen si bakterie “miqësore” të cilat kontribuojnë në shëndetin e traktit intestinal. Një miso e pasterizuar përmban një sasi të konsiderueshme bakteriesh të shëndetshme. Siç e kemi diskutuar më parë, bakteriet miqësore janë esenciale për funksionimin e duhur të sistemit tonë imunitar.
Lëndë ushqyese të tjera
Përpos faktit që janë një burim i mirë proteinash dhe kalciumi, produktet e sojës si tempeh dhe tofu janë të pasura në mënyrë të moderuar me minerale të rëndësishme si zinku, magnezi, hekuri dhe seleni.
Ana tjetër e sojës
Pasi ju kemi treguar të gjitha benefitet shëndetësore të sojës, nuk do të ishte e drejtë nëse nuk do t’ju tregonim dhe “anën e errët të saj” që disa ekspertë thonë që ekziston. Paralajmërimi i mëposhtëm mund të gjendet në “Weston A Price Foundation (www.westonaprice.org)
-Nivelet e larta të acidit “phytic” në sojë redukton asimilimin e kalciumit, magnezit, hekurit dhe zinkut. Ky acid në sojë nuk është i neutralizuar nga metodat e zakonshme të preparateve si zhytja, gatimi i lehtë etj. Dietat me përmbajtje të lartë të fitatit (phytate) shkaktojnë probleme në rritje te fëmijët.
-Ndaluesit tripsinë në sojë ndërhyjnë në tretjen e proteinave dhe mund të shkaktojnë çrregullime pankreatike. Në kafshët e testuara, soja që përmbante ndaluesit tripsinë shkaktonte rritje të cunguar.
-Fitoestrogjenët në sojë sillnin ndërprerje në funksionin endokrin dhe kishin potencialin të shkaktonin shterpësi e të rrisnin rrezikun për shfaqjen e kancerit të gjirit.
-Fitoestrogjenët në sojë janë agjentë potencialë anti-tiroidalë që shkaktojnë hipotiroidizëm dhe mund të shkaktojnë kancer të tiroides. Te të porsalindurit, konsumimi i formulës së sojës lidhet me sëmundjet autoimune të tiroides.
-Analoget e vitaminës B12 në sojë nuk absorbohen si duhet dhe në fakt rrisin kërkesën e trupit për B12.
-Produket e sojës rrisin kërkesën e trupit për vitaminë D.
-Proteinat e brishta denaturohen gjatë përpunimit në temperatura të larta për të bërë proteina soje të izoluara dhe proteina perimesh me teksturë.
-Përpunimi i proteinave të sojës rezulton në formimin e lisinoalaninës toksike dhe nitrosamine kancerogjenike.
-Acidi glutamik ose MSG, një neurotoksinë e fuqishme, formohet gjatë përpunimit të ushqimit të sojës dhe sasive shtesë që shtohen në shumë ushqime soje.
-Ushqimet e sojës përmbajnë nivele të larta alumini të cilat janë toksike për sistemin nervor dhe për veshkat.
Ka shumë ekspertë të njohur të cilët kanë debatuar në lidhje me çështjen e lartpërmendur, duke përfshirë dhe Dr.Joseph Mercola. Sipas opinionit tonë, John Robbins, autori “Diet for a New America”, e përmbledh më së miri këtë çështje. Ju lutem lexoni përmbledhjen e tij më poshtë. Ne ju inkurajojmë të bëni kërkimet tuaja si dhe të nxirrni disa konkluzione.
Po Soja?
Në numrin e Prill-Maj 2000 të “Nexus Magazine” u publikua një artikull nga Sally Fallon dhe Mary. G.Enig, i titulluar “Tragedy and Hype”, që shënoi rënien e revolucionit të sojës dhe shkaktoi shumë debate lidhur me sigurinë e saj.
Rreziqet te produktet e sojës, sipas artikullit të Fallon dhe Enig, janë të shumta. Tofu, thonë ata, shkakton probleme në tru si dhe sëmundjen e Alzheimer. Produktet e sojës më shumë promovojnë sesa parandalojnë kancerin. Soja përmban “anti-nutrientë” si dhe është e mbushur me toksina. Publiciteti “pro-soja” nuk është asgjë më shumë sesa thjesht propagandë. Formula e sojës, thonë ata, llogaritet e njëjtë si “pilulat për kontrollin e lindjeve”.
Fallon dhe Enig tha që industria e sojës e di që soja është e dëmshme, dhe gënjeshtrat që i thuhen publikut është që të shitet sa më shumë sojë. Ata thonë që do vijë një moment ku do këtë shumë padi dhe gjyqe ndaj atyre që janë përgjegjës për gënjeshtrat që i janë thënë publikut thjesht për të fituar para duke përfshirë “tregtarët, prodhuesit, shkencëtarët, publicistët, burokratët, atyre që shkruajnë për këtë ushqim, kompanitë e vitaminave dhe dyqane të ndryshme. Një rol në përhapjen e shpejtë të sojës në shumë forma, ka luajtur edhe dieta perëndimore, dhe këto akuza janë tejet serioze. Nëse këto vërtetohen, besimi që shumë njerëz kanë te soja jo vetëm që është i gabuar, por mund të jetë katastrofike.
Ushqimet e sojës janë bekim apo mallkim?
Para shumë kohësh, kokrrat e sojës konsideroheshin nga shumica e amerikanëve si “ushqim hipi”. Por më pas studimet shkencore dhe mjekësore filluan të akumuloheshin, duke pohuar që konsumi i sojës reduktonte sëmundjet e zemrës dhe rriskun për shfaqjen e kancerit, që rriste kohëzgjatjen e jetës dhe përmirësonte cilësinë e saj, si dhe siguronte proteinat ideale për të zvëndësuar proteinat shtazore, që pothuajse në mënyrë të pashmangshme vijnë të paketuara me yndyrna të ngopura dhe kolesterol. Në 1999 një artikull i titulluar “Lumturia e sojës”, “Time Magazine” lajmëroi që një sasi prej 42 gr sojë mund të ulin nivelet e kolesterolit total dhe të keq. Provat u bënë më të besueshme saqë edhe FDA-ja e pranoi që soja është një ushqim që mund të parandalojë dhe të kurojë sëmundje.
Pas provave lidhur me benefitet shëndetësore të sojës, shitjet dhe konsumi arritën majat. Librat si “The Simple Soybean” dhe “Your Health”, “Tofu Cookery”, “The book of Tofu”, u përhapën në të gjithë botën. Shitjet e qumështit të sojës që në fillimet e veta u llogaritën me disa miliona dollar në SHBA 20 vite më parë, në ditët e sotshme këto shitje kanë shkuar në disa qindra miliona dollarë.
Por sipas artikullit nga Sally Fallon dhe Mary Enig, ky është një gabim tragjik. Fallon dhe Enig thonë se “ soja përmban sasi të mëdha të toksinave natyrale ose “anti-nutrientë”, duke përfshirë ndalues të fuqishëm enzimash që bllokojnë veprimet e tripsinës dhe enzimave të tjera që nevojiten për tretjen e proteinave… Ato mund të prodhojnë gjendje serioze stresuese, reduktim të tretjes së proteinave dhe mangësisë kronike të amino-acideve.”
Këto janë disa akuza serioze, sepse soja shpesh konsumohet për shkak të niveleve të konsiderueshme të proteinave. Sipas mendimit tim, ka një të vërtetë që fshihet pas kësaj. Eshtë e vërtetë që proteinat në sojën e gatuar janë më pak të tretshme sesa ato që gjenden në ushqimet shtazore. Megjithatë, kur soja kthehet në qumësht soje, tofu, tempeh, si dhe forma të tjera të zakonshme të produkteve të sojës, fillon të ketë ngjashmëri me ushqimet shtazore. Çdo impakt negativ në tretjen e proteinave për shkak të prezencës së bllokuesve të enzimave të gjendura në sojë, është pothuajse i pavend në ushqime të tilla. Madje edhe soja, me tretjen e reduktuar,është e pasur në proteina dhe me amino-acide esenciale, që mund të shërbejnë lehtësisht si një burim i vetëm proteinik në dietën e një personi, nëse kjo do të ishte e domosdoshme për ndonjë arsye specifike.
“Soja gjithashtu përmban haemagglutinin” vazhdon Fallon dhe Enig, “Një substancë që nxit mpiksjen dhe që shkakton probleme te rruazat e kuqe të gjakut. Bllokuesit Tripsinë dhe haemagglutinin janë bllokues rritjeje… Soja gjithashtu përmban goitrogjenë-substranca që ndikojnë në funksionin e tiroides.” Eshtë e vërtetë që soja i përmban këto substanca. Por ka pak prova që soja mund të jetë një rrezik për njerëzit. Sasitë e moderuara të ushqimeve të sojës janë ngrënë për mijëra vjet me rradhë. Rasti i Fallon dhe Enig është ngritur mbi studimet e kafshëve në të cilat kafshët ushqeheshin me sasi të mëdha soje të cilat përmban këto substanca “dështuan për t’u rritur normalisht”, si dhe zhvilluan “gjendje patologjike në pankreas, përfshirë dhe kancerin”.
Studimet e kafshëve
Studimet e kafshëve janë baza kryesore në të cilat shtrihen akuzat kundrejt sigurisë së sojës. Por kafshët nuk janë njësoj si njerëzit, kështu që dhe ushqimet mund të ndikojnë në to, në mënyra të ndryshme. Bllokuesit protease janë substanca që vonojnë veprimin e enzimave tretëse që shkaktojnë thyerjen e proteinave. Fallon dhe Enig i referohen këtyre studimeve për të treguar që bllokuesit protease, të izoluar nga soja mund të shkaktojnë kancer në disa specie kafshësh, por nuk ka prova që të pohojnë që i njëjti ndikim mund të jetë te njerëzit. Në fakt, këto bllokues të gjendur në sojë mund të reduktojnë rrezikun për shfaqjen e kancerit të zorrës së trashë, prostatës dhe kancerit të gjirit te njerëzit.
*Fakte interesante: 99% e sojës modifikohet gjenetikisht dhe ka përqindjen më të lartë të ndotjes nga pesticidet në krahasim me ushqimet e tjera.
Një studim i vitit 1985 tregoi që soja rrit rrezikun për shfaqjen e kancerit pankreatik te minjtë.
Por studiuesit bashkë me “National Cancer Institute” theksuan që pankreasi i disa specieve të kafshëve, veçanërisht minjtë dhe pulat, janë ekstremisht të ndjeshme ndaj bllokuesve protease dietike si ato që gjenden në sojë. Kjo ndjeshmëri nuk është gjendur në speciet e tjera si brejtësit, qentë, derrat dhe majmunët, thonë ata, dhe kjo “nuk pritet të ndodhë te njerëzit”. Në fakt, ndërkohë që minjtë ushqehen vetëm me sojë, rritet reziku për kancerin pankreatik, ndërsa popullsia njerëzore që konsumon nivele të larta soje, ka një reduktim të numrit të shfaqjes së kancerit pankreatik.
Speciet, edhe ato që duken pothuajse të ngjashme apo të lidhura, shpesh funksionojnë shumë ndryshe në nivelin molekular. Eshtë e vërtetë, ashtu siç Fallon dhe Enig theksojnë, që minjtë e vegjël dështojnë për t’u rritur me sojë. Po gjithashtu ata nuk mund të rriten me qumështin e gjirit njerëzor. Kjo sepse minjtë edhe njerëzit kanë kërkesa të ndryshme. Qumështi i njeriut përshembull, është 5% proteinë, ndërsa qumështi i minjve është 45% proteinë. Ndryshimi qëndron në nevojat nutricionale dhe përgjigjet që speciet e ndryshme kanë. Ushqimet që për një specie janë mjaft ushqyese, për një tjetër mund të jetë helmuese.
Fallon dhe Enig, megjithatë, e ndërtuan çështjen e tyre bazuar në studimet mbi kafshët. Soja është e pasur në isoflavone-fitoestrogjenë, ose substanca bimore që sillen si forma të dobëta të hormonit të estrogjenit. K.O.Kline i “Departament of Clinical Science” në “duPont Hospital for Children” komentoi lidhur me këtë çështje “Eshtë e qartë dhe në literaturë, që specie të ndryshme dhe inde të ndryshme ndikohen nga isoflavonet (e sojës) në shumë mënyra të ndryshme. Fallon dhe Enig megjithatë nuk bien dakort. Sipas syve të mi, në kontrast, mendimi i Kline-s është një përulësi e menduar e një shkencëtari që njeh realitetin dhe limitimet e studimeve mbi kafshët.
E mbani mend “thalidomide”, një mjekim që shkaktonte dëmtime të tmerrshme në lindje te fëmijët, që nënat e së cilëve kishin konsumuar këtë mjekim gjatë shtatzanisë së tyre? Ky mjekim është testuar gjerësisht te kafshët, ku u pa që ishte totalisht i sigurt. Në mënyrë të ngjashme, kombinimi i “fenfluramine-s dhe dexfenfluramine”, që kohët e fundit mendohet që është përgjigja e të gjithë lutjeve të personave që mbajnë dietë, i cili është testuar në një periudhë afatgjatë te kafshët dhe u zbulua që është totalisht i sigurtë. Për fat të keq, shkaktoi anomali në normat e zemrës te njerëzit. Kur mjekimi i artritit “Open” u testua te kafshët, nuk u gjet asnjë problem, por vrau 61 njerëz përpara se të hiqej nga tregu. “Cylert” ishte shumë mirë për kafshët, por në momentin që u jepej fëmijëve hiperaktivë shkaktonte probleme me mëlçinë.
A e ndalon soja absorbimin e mineraleve?
Fallon dhe Enig fajësojnë sojën për shkak të përmbajtjes së saj me acid fitik “phytic”. “Soja është e pasur me këtë lloj acidi” thonë ata, “një substancë që mund të bllokojë marrjen e mineraleve esenciale-kalcium, magnez, hekur sidomos zinkun në traktin intestinal…Vegjetarianët të cilët konsumojnë tofu-n si zvëndësues mpër mishin dhe produktet e bulmetit, rrezikojnë mungesë të theksuar mineralesh…Fitatet që gjenden në produktet e sojës ndërhyjnë në absorbimin e zinkut më plotësisht sesa mineralet e tjera. Mangësia e zinkut në organizëm mund të shkaktojë një ndjenjë “boshe” që disa vegjetarianë mund ta ngatërrojnë me diçka shpirtërore.”
Eshtë e vërtetë që fasulet e sojës janë të pasura në fitate, ashtu siç shumë ushqime bimore si fasulet, drithërat, arrat dhe farat; dhe është e vërtetë që fitatet mund të bllokojnë marrjen e mineraleve esenciale, veçanërisht zinkut. Kjo do të ishte një problem nëse një person konsumon sasi të mëdha fitatesh; për shembull, nëse ata konsumonin asgjë tjetër përveçse sojë ose grurë “bran”. Por nivelet e acidit fitik (phytic) të gjendura në një dietë me bazë bimore që përfshin një racion sojë për dy në ditë, nuk janë të larta mjaftueshëm sa për të shkaktuar probleme me absorbimin e mineraleve për shumë njerëz të cilët konsumojnë dieta të ndryshme. Për më shumë, kur produktet e sojës fermentohen- siç janë tempeh, miso dhe shumë ushqime të tjera-nivelet e fitatit reduktohen me rreth 1/3 e nivelit të tyre fillestar. Metoda të tjera të përgatitjes së sojës si zhytja në ujë, pjekja etj gjithashtu reduktojnë në mënyrë të konsiderueshme përmbajtjen e fitatit.
Ndërkohë që fitatet mund të ndikojnë në absorbimin e mineraleve deri në një farë pike, nuk ka absolutisht asnjë provë bindëse që vegjetarianët të cilët konsumojnë ushqime soje “janë në rrezik për mangësi mineralesh”. Gjithashtu dietat e vegjetarianëve tashmë janë të provuara dhe të dokumentuara, saqë edhe “National Cattlemen’s Beef Association” ka njohur ligjshmërinë e dietave pa mish. Në një deklaratë zyrtare, përfaqësues të kësaj industrie deklaruan: “Dietat e mirë-planifikuara vegjetariane mund të plotësojnë rekomandimet dietike për minerale esenciale.”
Deklarata që vegjetarianët rrezikojnë mangësi mineralesh duket mjaft frikësuese, por Fallon dhe Enig nuk sigurojnë asnjë provë të dokumentuar. Deklarata që “ zinku mund të shkaktojë ndjesi “boshe” që disa vegjetarianë e keqkuptojnë si diçka shpirtërore” është totalisht e pambështetur nga të dhëna apo nga ndonjë bazë shkencore.
Le t’i shohim një e nga një, të gjitha mineralet, të cilat Fallon dhe Enig thonë që janë të mangëta te vegjetarianët.
Zink: Eshtë diçka e zgjuar për vegjetarianët të përfshijnë shumë ushqime të pasura me zink në dietat e tyre, por nivelet e zinkut që gjenden në flokë, pështymë dhe në gjakun e vegjetarianëve zakonisht janë në normat normale. Mungesa e zinkut do të ishte veçanërisht e dëmshme te gratë shtatzëna, por studimet te gratë shtatzëna kanë treguar që ska asnjë ndryshim në statusin e zinkut ndërmjet vegjetarianëve dhe jo-vegjetarianëve.
Hekuri: Dietat e vegjetarianëve janë të pasura me vitaminë C, e cila rrit në mënyrë të konsiderueshme absorbimin e hekurit, kështu që pa ngrënë fare mish të kuq (i cili është i pasur në hekur) dhe madje edhe me reduktimin në absorbimin e hekurit nga fitatet, vegjetarianët nuk janë më të prekshëm nga mungesa e hekurit sesa jo-vegjetarianët.
Bakër: Dietat vegjetariane kanë si tendencë të jenë të pasura në bakër, e cila rrëzon poshtë reduktimin e absorbimin nga fitatet. Veganët, në veçanti, konsumojnë një sasi më të konsiderueshme bakri sesa ata që konsumojnë mish.
Magnezi: Përpos përmbajtjes së lartë të fitateve te soja dhe drithërat reduktojnë lehtë absorbimin e magnezit, dietat vegjetariane kanë shpesh përmbajtje më të lartë nga ky mineral saqë vegjetarianët tregojnë rritje më të madhe të nivelit të magnezit në organizëm sesa personat jo-vegjetarianë.
Kalciumi: Kalciumi te soja është pothuajse aq i gjendshëm sa kalciumi nga qumështi i lopës. Qindra studime kanë zbuluar që vegjetarianët në Perëndim kanë kocka më të shëndetshme, balancë më pozitive kalciumi si dhe më pak osteoporozë sesa jo-vegjetarianët, si dhe më pak sëmundje zemre, kancer, presion të lartë gjaku, obezitet, diabet si dhe jetëgjatësi më të madhe.
Pa siguruar prova bindëse dhe mbështetëse, Fallon dhe Enig vazhdojnë dhe thonë që “ushqimet e sojës bllokojnë kalciumin dhe shkaktojnë mungesë të vitaminës D… Arsyeja që perëndimorët kanë ritme kaq të larta osteoporoze është për shkak se ata kanë zvëndësuar vajin e sojës për gjalp, i cili është një burim tradicional i vitaminës D… i nevojshëm për absorbimin e kalciumit.” Në fakt, Perëndimorët jo vetëm që konsumojnë më pak gjalpë, por e kanë zvëndësuar me margarinë, e cila njësoj si gjalpi është e fortifikuar me vitaminë D.
*Fakte interesante: Vetëm 3% e rasteve të raportuara me helmim ushqimi shkaktohen nga gabime në prodhim. Kjo do të thotë që shumica e sëmundjeve vijnë nga kuzhinat tona.
Atëherë pse perëndimorët kanë ritme kaq të larta të osteoporozës? Ne jemi bërë sedentarë, plus që konsumojmë ushqime të përpunuara, me shumë kripë dhe një dietë të pasur me proteina shtazore. Studimet kanë zbuluar që sa më shumë proteina shtazore të konsumoni, aq më shumë kalcium humbni.
Efekti i humbjes së kalciumit të proteinave shtazore në trupin e njeriut nuk është një çështje polemike në rrethin shkencor. Studiuesit kanë nxjerrë një sondazh të kohëve të fundit të një diete dhe frakturave në ije në 33 shtete si dhe u tha që kanë gjetur një “një korrelacion absolutisht fenomenal” ndërmjet përqindjes së ushqimeve bimore në dietat e njerëzve si dhe forcimin e kockave të tyre. Sa më ushqime bimore të hanë njerëzit (veçanërisht frutat dhe perimet), aq më të forta janë kockat, dhe ulet rreziku për shfaqjen e frakturave. Sa më shumë ushqime me bazë shtazore të konsumojnë njerëzit, aq më të dobëta janë kockat e tyre si dhe rritet rreziku për shfaqjen e frakturave.
Sipas Leon Root, shumica e amerikanëve konsumojnë më shumë se 100 gr proteina në ditë. Kjo është pothuajse dyfishi i sasisë së rekomanduar/lejuar. Ndërkohë që proteina është mjaft e mirë për ne, sasia e tepërt e proteinës, sidomos proteina shtazore, mund të jetë e dëmshme për ne. Sidomos kur vjen puna te absorbimi i kalciumit.
Vegjetarianët, në anën tjetër, kanë një rrezik më të ulët për shfaqjen e osteoporozës sesa njerëzit që hanë mish. Kocka e tyre filluese nuk është e njëjtë me atë të njerëzve jo-vegjetarianë, por edhe nëse humbja e kockës fillon, ritmi është më i ulët sesa te personat jo-vegjetarianë.
Atehëre, përsa i përket pohimit të Fallon dhe Enig që perëndimorët kanë më shumë rrisk për t’u prekur nga osteoporoza sepse ata kanë zvëndësuar vajin e sojës për gjalpë, dhe si rezultat nuk konsumojnë më mjaftueshëm vitaminë D për absorbim kalciumi? Vitamina D është vërtet e nevojshme për absorbimin e kalciumit. Por ekspozimi i lëkurës ndaj dritës së diellit është burimi primar për vitaminë D te njerëzit. Në fakt, lëkura e njerëzve që nuk është e ekspozuar në mënyrë të drejtpërdrejtë te drita e diellit, kanë vështirësi për marrjen e sasisë së duhur të vitaminës D nga dietat e tyre pa suplementim. Rekomandimet dietike të qeverisë janë 200 IU në ditë përsa i përket moshës 50 vjeç, 400 IU në moshën 70 vjeç dhe 600 IU mbi 70 vjeç. Por shumë ekspertë besojnë që këto rekomandime janë tejet të ulëta për të mbajtur nivele të shëndetshme të vitaminës D. Ata kërkojnë suplementim në dimër me rreth 2000 Iu në ditë dhe një dozë rreze dielli në verë. Disa mbështeten te gjalpi, por për këtë sasi i bie të konsumoni rreth 800 gr gjalpë në ditë. Të dhënat nuk sigurojnë një bazë për të fajësuar ritmet e larta të osteoporozës në kulturën perëndimore, në reduktimin e konsumit të gjalpit. Ato në fakt, vënë gishtin te një pikë e caktuar që konsumi i proteinave shtazore, e cila ndihmon në shpjegimin e reduktimit të numrit të rasteve me osteoporozë në njerëzit që konsumojnë ushqime soje.
A ju mbron soja nga sëmundjet e zemrës?
Nëse artikujt e shkruar nga Fallon dhe Enig janë për t’u besuar, pothuajse çdo gjë që ne jemi mësuar ta besojmë lidhur me benefitet e sojës, është plotësisht mbrapsht. Po reputacioni i mirë i sojës (dhe aprovimi i FDA-së) që sjell rënien e niveleve të kolesterolit? “Për shumë prej nesh”, thotë Fallon dhe Enig, “ të lini biftekët dhe të konsumoni në vend të tyre hamburgera vegjetarianë, nuk do të sjellë rënien e niveleve të kolesterolit”. Pjesa e vërtetë e deklaratës së Fallon dhe Enig, është që konsumimi i sojës ka si tendencë të sjellë uljen e niveleve të kolesterolit total në shumë njerëz, të cilët kanë nivele të larta kolesteroli. Por edhe njerëzit me nivele normale mund të marrin benefite nga konsumi i sojës, sipas një duzine studimesh, pasi përmirëson raportin ndërmjet kolesterolit të mirë HDL dhe kolesterolit të keq LDL. Ky raport tashmë është i njohur nga “American Heart Association”, për të qenë një faktor akoma dhe më i rëndësishëm sesa nivelet e kolesterolit total në rrezikun për shfaqjen e sëmundjeve të zemrës.
Në vitin 2000, “Nutrition Committee of the American Heart Association” publikoi një deklaratë të rëndësishme në “Journal Circulation”, ku zyrtarisht rekomandonte përfshirjen e 25 gr ose më shumë proteinë soje, së bashku me fitokimikatet që përmban (prsh jo në formën e një suplementi të një proteine të izoluar soje), në dietën e përditshme si një mënyrë për të promovuar shëndetin e zemrës. Ky rekomandim vjen me deklaratën e FDA-së që lejonte produktet e sojës që të kishin një paralajmërim shëndetësor: “25 gr/në ditë proteinë soje, si pjesë të një diete me përmbajtje të ulët yndyrnash të ngopura dhe kolesterol, mund të reduktojë rrezikun për shfaqjen e sëmundjeve të zemrës.”
Por çfarë thonë të tjerët lidhur me këtë çështje? Ata thonë që nivelet e ulëta të kolesterolit, madje edhe ato nivele që ulen nga dieta, janë të rrezikshme. “Studimet në të cilat nivelet e kolesterolit ulen nga dietat apo ilaçet”, thotë Fallon dhe Enig, “ kanë rezultuar në një numër të madh vdekjesh në grupet e trajtimit sesa në kontrolle.” Për të dokumentuar këtë shënim, i cili është plotësisht i pasuportuar nga literatura shkencore, autorët kanë siguruar një shënim poshtë faqes (plotësues) te një artikull që është shkruar nga ata.
Diku tjetër ata shkruajnë: “E vërteta është që kolesteroli është miku/mikja juaj më e mirë.. Kur nivelet e kolesterolit në gjak janë të larta, është sepse trupi ka nevojë për kolesterol… Nuk ka rrezik më të madh për sëmundjet e zemrës në nivelet e kolesterolit 300 sesa në 180. “
Kjo është një pikëpamje ndryshe, duke injoruar, çdo gjë që kemi mësuar apo dimë për sëmundjet e zemrës dhe kolesterolin në 30 vitet e fundit nga shkencat mjekësore. “The Lipid Research Clinics Coronary Primary Prevention Trial” përshembull, konsiderohet projekti kërkimor më i shtrenjtë dhe më i gjerë në historinë mjekësore. I sponsorizuar nga qeveria, u deshën rreth 10 vjet kërkime sistematike si dhe kushtoi rreth 150,000,000$. George Lundberg, editor i “Journal of the American Medical Association”, ku studimi u publikua për herë të parë, theksoi që studimi provoi që madje edhe ndryshimet më të vogla në nivelin e kolesterolit në gjak, prodhojnë ndryshime dramatike në ritmet e sëmundjeve të zemrës. Charles Glueck, drejtor i “University of Cincinnati Lipid Research Center”, një nga 12 qendrat pjesëmarrëse në projekt, tha: “Për çdo 1% të reduktimit të kolesterolit të përgjithshëm në gjak, është një 2% për reduktimin e rrezikut për shfaqjen e sëmundjeve të zemrës.
A ju mbron soja nga kanceri?
Po përsa i përket sojës dhe kancerit? A ka ndonjë teori që konsumimi i sojës shkakton kancer? Këto akuza janë plotësisht të papranueshme kur vjen puna te zbulimet/rezultatet që prestigjozja”Health Proffesionals Folloë-up Study” gjeti, ku u tha që meshkujt të cilët konsumojnë qumësht soje çdo ditë kishin në reduktim të shfaqjes së kancerit të prostatës me 70%.
Studime të tjera tregojnë që femrat aziatike-amerikane të cilat konsumojnë sasi të mëdha soje gjatë fëmijërisë së tyre, kishin 58% rrezik më të ulët për shfaqjen e kancerit të gjirit. (ScienceDaily Mars 2009).
Studiuesit “Vanderbilt University School of Medicine” zbuluan që femrat të cilat konsumojnë të paktën 10 gr proteinë soje në ditë, kishin1/3 më pak gjasa për të zhvilluar kancer kolerektal në krahasim me femrat të cilat konsumonin më pak sojë. Kjo është sasia e proteinës së sojës që gjendet pothuajse në një racion tofu (1/2 e kupës), në arra të pjekura soje (1/4 e kupës), edamame (1/2 e kupës).
*Fakte interesante: Të porsalindurit që ushqehen me gji kanë më pak gjasa të zhvillojnë infeksione respiratore apo të brendshme sesa ata të porsalindur që ushqehen me formulë. Si dhe ata kanë inteligjencë më të lartë.
Kohët e fundit një studim doli si rishikim i lidhjes ndërmjet sojës dhe kancerit të prostatës te meshkujt. Rezultatet e kësaj analize sugjerojnë që konsumimi i ushqimeve të sojës lidhet me një reduktim të rrezikut për shfaqjen e kancerit të prostatës te meshkujt. (Yan, Prill 2009). Sigurisht që çdo ushqim me veti të tilla biologjike-edhe ato të shëndetshmet-janë të lidhura për të pasur disa efekte të padëshirueshme anësore te disa njerëz, në disa rrethana të ndryshme. Megjithatë, konsumimi i sojës së plotë redukton rrezikun për shfaqjen e kancerit, ka disa pikëpyetje që lidhen me efektin që ka te femrat të cilat kanë tumorë gjiri me estrogjen pozitiv (ER+). Këto tumore stimulohen nga estrogjeni. A mund të stimulohen dhe nga një aktivitet i dobët estrogjenik të isoflavoneve të gjendura në sojë? Ka disa prova që kjo mund të jetë çështja, por ka gjithashtu prova që konsumimi i sojës alternon metabolizmin e estrogjenit kështu që ka më pak gjasa të stimulojë rritjen e tumoreve. Në këtë pikë, femrat me kancer gjiri ER+ duhet të shmangin konsumimin e më shumë se 4 racioneve soje në javë. Për femrat e shëndetshme, sipas “American Institute for Cancer Research”, “edhe dy ose tre racione në ditë me ushqime soje mund të jenë në rregull, si pjesë e një diete me bazë bimore.”
Suplementet e sojës janë një histori tjetër ndryshe. Pilulat e sojës dhe pluhurat mund të përmbajnë sasi të tepërta isoflavonesh, nga ajo që mund të merret nëpërmjet dietave. Disa kërkime të vogla janë bërë mbi efektet e këtyre mega-dozave. Megjithëse nuk ka asnjë provë për të demostruar që tretja e isoflavoneve ka efekt negativ në qeniet njerëzore, nuk ka gjithashtu asnjë provë që sasitë e mëdha janë të sigurta. Kur prodhuesit e sojës dhe suplementeve të saj, u rekomandon njerëzve që të konsumojnë 100 gr proteinë soje në ditë (ekuivalente me 7-8 hamburger soje), ata po injorojnë efektet e panjohura ose të padëshirueshme të overdozës së isoflavoneve. Eshtë më e sigurtë, derisa të mësohet më shumë, që të shmangni suplementet e përqëndruara të sojës tërësisht.
A shkakton soja defekte në lindje?
Një nga pikat më alarmuese në artikullin e Fallon dhe Enig është që përshkak të përmbajtjes së fito-estrogjenëve në ushqimet e sojës, dietat vegjetariane promovojnë defekte në lindje. Ata u referohen vazhdimisht në artikull dhe kudo, një studimi të publikuar në “British Journal of Urology” që zbuloi që bebet meshkuj që lindin nga femra vegjetariane, kishin 5 herë më shumë gjasa të vuanin nga hipospadia (hypospadias), një keqformim në penis që mund të korrigjohet me kirurgji. Kjo më duket pak shqetësuese, dhe gjithashtu pak e vështirë për t’u besuar, pasi nuk njihet asnjë studim tjetër që lidh dietat vegjetariane me defektet në lindje, duke përfshirë dhe hipospadia-n, si dhe janë një numër i madh studimesh që tregojnë të kundërtën-ritme më të ulëta të defekteve të shumëllojshme në lindje te bebet që linden nga nëna vegjetariane.
Sigurisht që duhen akoma dhe më shumë studime për të përcaktuar çfarë po ndodh, por pasi lexova artikullin aktual, kuptova që Fallon dhe Enig kanë neglizhuar të përmendin një fakt të rëndësishëm, që totali i bebeve meshkuj të lindur me këtë gjendje në studim që përfshiu nënat vegjetariane, ishte vetëm 7. Dhe nuk ishin vetëm nënat vegjetariane në rrezik për të lindur një fëmijë me këtë gjendje shëndetësore. Femrat të cilat morën suplemente hekuri gjatë shtatzanisë, si dhe femrat që kishin grip gjatë trimesterit të parë, gjithashtu posedonin një rrezik të madh.
Eshtë e vështirë të dalësh në përfundime nga të gjithë informacionet e lexuara më lart. Sipas opinionit tim, përkufizon sesa shumë kemi për të mësuar në lidhje me impaktin e fito-estrogjenëve që përmban soja. Mendoj që femrat shtatzënë duhet të shmangin suplementet me bazë soje. Por nuk ka asnjë shkak për të dyshuar që dietat vegjetariane, apo ushqimet e sojës, janë të rrezikshme në shtatzani.
Dietat vegjetariane kanë treguar vazhdimisht benefite për shtatzaninë dhe ushqyerjen me gji, duke përfshirë nivele më të ulëta të kimikateve toksike që zakonisht përqëndrohen në zinxhirin ushqimor, mish, peshk dhe bulmet. Një raport i “Neë England Journal of Medicine” për nivelet e ndotjes në qumështin e gjirit të gjendur në nënat vegane kishin nivele dramatikisht më të ulëta të kimikateve toksike në qumështin e tyre, krahasuar me nënat e tjera të popullsisë së përgjithshme. Niveli më i lartë i parë te këto nëna vegane ishte në fakt më i ulët sesa niveli më i ulët i mundshëm i parë te nënat jo-vegjetariane. Në fakt, nivelet e ndotjes së gjendura në qumështin e nënave vegjetariane ishte vetëm 1-2%, aq i madh sa nivelet e gjendura në qumështin e nënave jo-vegjetariane.
A shkakton soja Alzheimer?
“Tofu tkurr trurin” ishin titujt e artikujve përgjatë viteve të fundit të atyre që nuk janë dakort me konsumimin e sojës. Baza për këtë “gëzim” ishin zbulimet e bëra nga “Honolulu Heart Program”, një studim që fliste për shëndetin e meshkujve Japonezë-Amerikanë që jetonin në Havai. Mesa duket ata që konsumonin shumë tofu (dy ose katër herë në javë) gjatë moshës së mesme, më vonë shfaqnin përkeqësim mendor, duke përfshirë dhe rritjen e rriskut për shfaqjen e sëmundjes së Alzheimer. Kjo ndodhte, pasi nivelet e larta të kolesterolit lidhen ngushtë me shfaqjen e sëmundjes së Alzheimer dhe soja është përsëritur vazhdimisht që ndikon në uljen e niveleve të kolesterolit. Studiuesit që u morën me studimin, të udhëhequr nga Lon Ëhite, besojnë se efektet negative mund të burojnë nga efektet hormonale të isoflavoneve të gjendura në sojë.
Shkencëtarë të tjerë nuk janë të sigurtë se çfarë po ndodh. Nëse konsumimi i tofu-s rrit rrezikun për shfaqjen e Alzheimer, atëherë do të kishte më shumë persona të diagnostikuar me Alzheimer në Japoni sesa në Havai, sepse tofu konsumohet më së shumti në Japoni. Në fakt e vërteta është ndryshe.
Por në fakt, a mund të ketë qenë shkaku i zbulimeve më të fundit? Njerëzit me sëmundjen e Alzheimer si karakteristikë kanë nivelet e larta të aluminit në tru. Shumë studime kanë treguar një lidhje ndërmjet rritjes së niveleve të aluminit dhe rrezikut për shfaqjen e Alzheimer. Nivelet e larta të aluminit në ujin e pijshëm, për shembull, zakonisht prodhojnë ritme të larta të sëmundjes. Kur një mjek që praktikohej në Havai, Bill Harris, pasi konsumoi produkte soje të prodhuara në Havai dhe ato të testuara për nivelet e aluminit, nivelet e aluminit në produktet e Havait ishin shumë të larta. A mund të jetë alumini-që përdoret në rafinimin e disa produkteve soje në Havai-shkaku kryesor? Asnjë studim tjetër nuk ka treguar një lidhje ndërmjet konsumimit të sojës dhe Alzheimeri-t, por një duzinë studimesh kanë mbështetur lidhjen ndërmjet aluminit dhe sëmundjes.
Bazuar në këtë studim të vetëm, që soja shkakton probleme në funksionin njohës, studentët në “Bay Point Schools” në Miami, Florida, kanë pasur një eksperiencë shumë ndryshe. Kjo është një shkollë publike alternative për studentë nga 13 deri në 18 vjeç. Shumica e fëmijëve dërgohen në këtë shkollë nga sistemi i gjykatës pasi kanë kryer fyerje. Shumë prej tyre vijnë nga rrugët dhe notat e tyre akademike janë mjaft të ulëta. Por disa prej tyre po merren me një eksperiment që mund të tregojë që vegjetariazmi mund të jetë receta për sukses. Programi i kulinarisë së shkollës sfidon fëmijët që të jenë veganë për një muaj, dhe arritjet kanë qenë të pabesueshme, ku studentët kanë pasur ndyshime në notat dhe energjinë e tyre.
*Fakte interesante: Kokrrat e sojës përmbajnë përqëndrimin më të lartë të proteinës në krahasim me të gjitha bishtajoret e tjera: 40% proteinë nga volumi i krahasuar me 20% nga kokrrat e tjera.
“Unë erdha këtu me një mesatare 1.6 (sistemi amerikan). Kjo nuk është as notë kaluese. Në këtë pikë kam arritur një mesatare diku te 3.4”-tha Willie Williams, i cili pranon që fillimisht ishte skeptik për tofu-n. Por Ëillie, i cili luan dhe basketboll dhe futboll, ka vënë re përmirësime të vetja si në klasë ashtu dhe në fushë. “Po mendoj ta vazhdoj për një kohë të gjatë, derisa të bëhet konstante”-thotë ai. Ai nuk është vetëm. Kovanic Kapron, 17, thotë që mesatarja e tij është rritur nga 3.1 në 3.9. Aftësitë e sojës në fuqizimine trurit ishin mjaft të qarta kur në testin final asnjë nga nxënësit nuk ra poshtë 85 pikëve. Dhe studentët thonë që ky regjim ushqimor i ka bërë që të triumfojnë në konkurset e sportit që shkolla organizon. “Zakonisht lodhesha kur vrapoja apo ngrija pesha” tha Gabriel Saintvil, 18 “Tani kam një energji të pabesueshme”.
Formula e sojës për të porsalindurit-Pilula kontrolli lindjeje për bebet?
Një tjetër akuzë shqetësuese ndaj sojës është deklarata që “ një i porsalindur i ushqyer vetëm me formulë soje merr ekuivalent estrogjenik (të bazuar në peshën e trupit) të së paktën 5 pilulave për kontrollin e lindjes në ditë.” Formula e sojës, thotë Enig dhe Fallon, llogaritet për “pilula kontrolli lindjeje për bebet.” Sipas perceptimit tim, ka disa baza shqetësuese. Për një të rritur që konsumon rregullisht sojë, ka një reduktim të rrezikut për zhvillimin e kancerit të gjirit dhe prostatës. Por të njëjtët fito-estrogjenë që prodhojnë këtë efekt te të rriturit, mund të prodhojnë efekte të ndryshme te të porsalindurit. “ Te të rriturit, gjysma e fito-estrogjenëve të tyrejanë të lira në rrjedhën e gjakut që të lidhen me receptorët e estrogjenit, të cilat ndihmojnë në luftën ndaj kancerit të gjirit” shpjegon Patricia Bertron, dietologe dhe drejtoreshë e “Physicians Committee for Responsible Medicine.” “Por te të porsalindurit, më pak se 5% është e disponueshme për t’u lidhur me receptorët.” Ka një mundësi që kjo mund të posedojë një rrezik te zhvillimi seksual te të porsalindurit dhe fëmijët. Për shkak se qumështi përkufizon të gjithë dietën e të porsalindurve, bebet që ushqehen me formulë soje mund të jenë të prirur që të kenë dëmtime të mëtejshme.
Këto rreziqe teorike janë jashtëzakonisht shqetësuese, dhe në këtë pikë mbeten thjesht hipoteza, pasi nuk ka prova bindëse për të treguar dëmin që shkaktojnë te njerëzit. Nuk ka pasur asnjë raport të anomalive hormonale te njerëzit që ushqeheshin me formulë soje kur ishin bebe-dhe kjo përfshin miliona njerëz në 30 vitet e fundit. Në fakt një studim madhor i publikuar në “Journal of the American Medical Association” zbuloi që të porsalindurit e ushqyer me formulë soje, rriten po aq të shëndetshëm sa ata fëmijë që rriten me formulë qumështi lope. Nëse fito-estrogjenët në sojë do të ndikonin te sistemi riprodhues te të porsalindurit e ushqyer me formulë soje, atëherë këta të porsalindur do të zhvillonin probleme riprodhimi si të rritur. Studimi vlerësoi rreth 811 meshkuj dhe femra në moshat ndërmjet 20 dhe 34 vjeç, që morën pjesë te studimi i formulës së sojës dhe qumështit të lopës, si të porsalindur. Asnjë ndryshim i rëndësishëm nuk u gjet ndermjet grupeve në më shumë se 30 zona shëndeti. Përjashtimi më i madh është që femrat të cilat janë ushqyer me formulë soje, raportojnë menstruacione më të gjata ( 1/3 e një dite) sesa femrat që janë rritur me formulën e qumështit të lopës.
Debati, se cila formulë është më e mirë ajo e sojës apo e qumështit, është akoma i pazgjidhur. Secili mesa duket ka efektet negative të vetat. Ajo që nuk nevojë për diskutim është që fëmijët të cilët ushqehen me qumësht gjiri kanë efekte të jashtëzakonshme shëndetësore në krahasim me fëmijët të cilët ushqehen me formula të ndryshme. Krahasuar me bebet të cilat janë ushqyer me formulë me bazë qumështi soje apo qumështi lope, bebet të cilat janë ushqyer me qumësht gjiri për të paktën 6 muaj, kanë tre herë më pak infeksion veshi, pesë herë më pak infeksione të traktit urinar, pesë herë më pak sëmundje serioze të të gjitha llojeve, shtatë herë më pak alergji, dhe kanë 14 herë më pak gjasa që të shtrohen në spital. Bebet të cilat ushqehen me gji pështyjnë më pak, kanë më pak diarre dhe më pak kapsllëk. Për çdo 87 bebe që ushqehen me formulë të cilat vdesin nga “sindroma e papritur e vdekjes së të porsalindurit”, vetëm tre bebe që ushqehen me gji vdesin nga kjo sëmundje. Bebet të cilat vetëm ushqehen me qumësht gjiri për të paktën 6 muaj kanë gjashtë herë më pak shanse për të zhvilluar limfomë, një lloj kanceri në fëmijëri. Bebet që ushqehen me gji për të paktën një vit kanë 50% më pak shanse për t’u prekur nga diabeti. Fëmijët që ushqehen me qumësht gjiri kanë nivel më të lartë IQ-je, diku te 7 pikë më lart.
Si të rritur, njerëzit që janë ushqyer të vegjël me qumësht gjiri, kanë më pak gjasa për t’u prekur nga astma, më pak gjasa për t’u prekur nga diabeti, më pak probleme lëkure duke përfshirë dermatitin, rrezik më të ulët për sëmundjet e zemrës, më pak gjasa për t’u prekur nga goditjet për shkak të niveleve të kolesterolit, më pak shanse për kolit ulçeroz, sëmundje të Crohn, si dhe kanë mbrojtje nga disa sëmundje kronike të mëlçisë.
Këto avantazhe aplikohen dhe të nënat gjithashtu, pasi sjellin një reduktim goxha të madh të rrezikut që nënat mund të preken nga kanceri i gjirit. Gjithashtu nënat që punojnë shumë përballen me disa sfida, pasi vetëm disa punëdhënës mund të sigurojnë një pushim për të ushqyer beben me gji. Në 1998, një përfaqësues i New York, Carolyn Maloney, kërkoi të ndryshonte këtë , duke prezantuar një faturë në Kongres që do të siguronte një mandat ditor prej një ore “ikje” të papaguar që nënat t’i japin gji fëmijës së tyre, plus që kjo mënyrë siguronte një mjedis më miqësor me termin e “ushqyerjes me gji”. Në 1999, amendamenti i Maloney-s u kalua si pjesë e buxhetit 2000 FY, duke i siguruar të drejtën femrave që të ushqejnë fëmijën e tyre me gji në çdo pronë të qeverisë ku femrat dhe fëmija janë të autorizuar të jenë.
Përfaqësuesi Maloney ka prezantuar së fundmi “Aktin e promovimit të ushqyerjes me gji” të 2009 në Kongresin e 11.
Provat që “ushqyerja me gji është më e mira” janë më së të dukshme. Të porsalindurit që ushqehen me gji nga nënat vegjetariane kanë një sërë avantazhesh, sepse qumështi i nënave vegjetariane ka më pak mbetje nga pesticidet dhe kimikatet. Por Sally Fallon me shumë mundësi do preferonte që një i porsalindur të ushqehej me formulën e qumështit të lopës sesa me qumësht gjiri, nëse nëna është vegjetariane. Ajo shkruan që “qumështi i gjirit është më i miri nëse nëna ka konsumuar një dietë të pasur me proteina shtazore përgjatë shtatzanisë së saj dhe vazhdon ta bëjë dhe kur lind.”
Pse dikush do të bënte një deklaratë të tillë? Pse ka kaq shumë njerëz antagonistë për sojën? Cfarë po mundohen të provojnë? Fallon dhe Enig janë proponentët e kësaj filozofie, që njerëzit për të qenë të shëndetshëm duhet të konsumojnë sasi të mëdha yndyrnash të ngopura nga produktet shtazore. Ata insistojnë që vetëm me konsumimin e rregullt të gjalpit dhe produkteve të bulmetit, biftekut etj, njerëzit mund të marrin të gjithë nutrientët që kanë nevojë. Ata e injorojnë faktin që produktet e sojës po zvëndësojnë me shpejtësi produktet shtazore në dietat amerikane.
Qumështi i lopës vs qumështi i sojës
Të gjithë ata persona që “protestojnë” kundrejt përdorimit të sojës, kryesisht nga industria e bulmetit, mesa duket kanë një axhendë financiare. Në vitet e fundit, industria e bulmetit është vënë kundër qumështit të sojës. Ata janë munduar të mbajnë larg pijet e sojës, që të mos përfshihen në grupin e qumështit te “Udhëzimet dietike për amerikanët”. Ata kanë paditur prodhuesit e pijeve të sojës, pasi këta të fundit kanë përdorur fjalën qumësht, pasi sipas tyre vetëm industria e bulmetit ka të drejtë ta përdorë. Dhe janë munduar që në supermarkete, pijet e sojës të jenë larg sektorit të qumështit. Një folës për “National Milk Producers Federation” e tha qartë pse industria është e shqetësuar. Ai tha “Eshtë një përpjekje e qartë për të konkurruar me produktet e bulmetit.
*Fakte interesante: Në ditët e sotshme, shkaqet më të mëdha të sëmundjeve të ushqimit janë bakteria salmonella, zona e stafilokut dhe “clostridium perfringers”.
Ndërkohë industria e bulmetit shpenzon qindra miliona dollar për reklamat dhe forma të tjera të promocionit, duke u munduar të bindin publikun që qumështi i lopës është më i preferueshëm sesa qumështi i sojës. Për shembull, “Dairy Bureau” ju tregon për krahasimin nutricional ndërmjet qumështit të lopës dhe qumështit të sojës. “Pijet e pafortifikuara të sojës” thonë ata “përmbajnë vetëm gjysmën e fosforit, 40% të riboflavinës, 10 % të vitaminës A dhe 3% të kalciumit… që gjendet në një racion të qumështit të lopës.” Le t’i shohim me kujdes këto detaje.
Vetëm gjysmën e fosforit? Brenda Davis është një dietologe e regjistruar dhe pjesë e “American Dietic Association’s Vegetarian Practice Group”. Ajo nuk është e habitur nga deklaratat e industrisë së bulmetit. “Ne marrim mjaftueshëm fosfor nga dietat tona” thotë ajo “madje ndonjëherë më shumë seç duhet. Duke ju siguruar përgjysmimin e sasisë së fosforit në qumësht është një avantazh, jo një disaavantazh.”
Vetëm 40% të riboflavinës? Eshtë e vërtetë që qumështi i sojës i pafortifikuar përmban pothuajse as gjysmën e këtij nutrienti në krahasim me sasinë që gjendet te qumështi i lopës, por riboflavin gjendet me shumicë te majaja nutricionale si dhe te perimet me gjethe jeshile, si dhe gjendet ne arra, fara, drithëra të plota dhe bishtajore, kështu që nëse nuk merrni mjaftueshëm riboflavin nuk është një problem për njerëzit që hanë ushqime të shëndetshme. Në fakt, veganët (të cilët nuk konsumojnë produkte bulmeti) konsumojnë po aq , ose pothuajse aq nga kjo vitaminë, aq sa jo-vegjetarianët. Një lugë çaji nga majaja pluhur “Red Star” përmban po aq riboflavinë (1.6 mg) sa një çerek sasie qumësht lope.
Vetëm 10% vitaminë A? Vitamina A gjendet me shumicë te dietat me bazë bimore. Ne nuk kemi nevojë për qumësht për të marrë sasi të mjaftueshme nga ky nutrient. Në fakt, mungesa e vitaminës A është mjaft e rrallë në vendet si Amerika Veriore dhe Europa, ku njerëzit kryesisht konsumojnë dieta me bazë bimore. Për më tepër, qumështi i lopës ka përmbajtje të lartë të vitaminës A sepse është shtuar në të, dhe nuk ka asnjë arsye pse nuk mund të shtohet në pije të tjera, vetëm nëse do të ishte një avantazh.
Vetëm 3% të sasisë së kalciumit që sigurohet nga qumështi i lopës? Nga i nxjerr industria e bulmetit këto deklarata? Të gjitha pijet më popullore të sojës që shiten në SHBA, sigurojnë më shumë kalcium sesa ky 3% i përmendur nga “Dairy Bureau”. “Westsoy Plus” siguron rreth 100% më shumë; “VitaSoy Enriched” siguron po aq 100%, po ashtu dhe “Pacific Soy Enriched”, si dhe “Edensoy Extra” siguron rreth 67%. Edhe ato pije soje të cilat nuk janë pasuruar me ekstrakte shtesë, sigurojnë rreth 2-9 herë më shumë kalcium sesa është deklaruar nga “Dairy Bureau”.
Ndërkohë, ka akoma disa gjëra të cilat industria e bulmetit nuk jua ka përmendur, rreth krahasimit nutricional të qumështit të lopës me qumështin e sojës. Për shembull:
-Qumështi i lopës siguron 9 herë më shumë yndyrna të ngopura sesa pijet e sojës, kështu që ka më shumë gjasa që të kontribuojë në sëmundjet e zemrës.
-Pijet e sojës sigurojnë 10 herë më shumë acide yndyrore esenciale sesa qumështi i lopës.
-Pijet e sojës nuk përmbajnë kolesterol, ndërsa qumështi i lopës përmban rreth 34 mg kolesterol për filxhan, pra qumështi i lopës ndikon në përkeqësimin e zemrës dhe sistemit kardiovaskular.
-Pijet e sojës ulin të dy llojet e kolesterolit: të përgjithshëm dhe LDL (të keq), ndërkohë që qumështi i lopës i rrit të dy llojet e kolesterolit të përmendura më sipër, pra dhe një herë qumështi i sojës është më i mirë për shëndetin tuaj.
-Pijet e sojës përmbajnë fito-kimikate mbrojtëse që mund t’ju mbrojnë kundrejt sëmundjeve kronike si sëmundjet e zemrës dhe osteoporoza. Ndërsa qumështi i lopës nuk i përmban.
-Meshkujt të cilët konsumojnë një ose dy filxhanë qumësht soje në ditë, kanë 70% më pak gjasa që të zhvillojnë kancer prostate se sa njerëzit që nuk e konsumojnë.
Franke-sojë?
Janë disa pyetje që vërtiten për sojën. Një nga pyetjet më të shpeshta dhe më shqetësuese është fakti që 2/3 e fushave ku mbillen fasulet e sojës në SHBA, janë të modifikuara gjenetikisht. Këto janë fasule që janë alternuar gjenetikisht. Për shkak se përdoret shumë “Roundup” në këto fusha të mbjella, nivelet e mbetjeve në fushat e korrura kalojnë limitin e lejueshëm ligjor. FDA-ja u desh të trefishonte mbetjet e përbërsve aktivë të “Roundup” që mund të qëndronin te të korrurat. Shumë shkencëtarë kanë protestuar që rritja e mbetjeve për të siguruar suksesin e një kompanie, reflekton një sjellje në të cilën po u jepet një prioritet më i madh interesave të korporatës sesa sigurisë së publikut, por megjithatë rritja e niveleve është akoma në fuqi.
A posedon një rrezik shëndetësor konsumimi i fasuleve të sojës që janë të modifikuara gjenetikisht? Në 2001, “The Los Angeles Times” publikoi një zbulim që studimi i vetë Monsantos kishte ngritur pikëpyetje lidhur me sigurinë e konsumimit të këtyre fasuleve. FDA-ja nuk kërkoi teste të tjera, duke lejuar që këto fasule të depërtonin në treg. Meqë gjysma e fasuleve të sojës të rritura në SHBA janë të alternuara gjenetikisht, dhe sepse soja gjendet në shumë ushqime të përpunuara, miliona njerëz akoma nuk e dinë që po konsumojnë këto ushqime eksperimentale.
Sipas testeve të vetë Monsantos, fasulet e sojës “Roundup Ready” përmbajnë rreth 29% më pak kolinë dhe 27% më shumë bllokues tripsinë, një alergjen potencial që ndërhyn në tretjen e proteinave, sesa fasulet e sojës normale. Produktet e sojës shpesh përshkruhen dhe konsumohen për shkak të përmbajtjes së tyre me fito-estrogjenë, por sipas testeve të kompanisë, fasulet e sojës të alternuara gjenetikisht kanë nivele më të ulëta të fenilalaninës, një amino-acid esencial që ndikon në nivelet e fito-estrogjenëve. Dhe nivelet e lektinës, të cilat janë me shumë gjasa shkaktarët e alergjisë së sojës, janë pothuajse dyfishi në varietetin transgjenik.
Krahasuar me fasulet e sojës së zakonshme, versioni i alternuar ka shumë aspekte problematike dhe pak gjëra të shëndetshme, prandaj duhet të mundohemi të konsumojmë sa më shumë gjëra organike.
Gëzimi i sojës
Ndërkohë që ushqimet e sojës kanë shumë për të ofruar, sigurisht që ka pasur disa kohë që ato janë promovuar më shumë seç duhet. Si rezultat, njerëzit filluan të besojnë që nëse konsumojnë sojë, nuk ka pse të shqetësohen për dietat apo shëndetin e tyre, për pjesën e mbetur të jetës. Ky është një keqkuptim dhe nuk duhet besuar. Të konsumoni sojë nuk rregullon dot një dietë që është e pasur në kalori, në yndyrna të ngopura, apo ushqime të skuqura. As nuk kompeson dot mungesën e ushtrimeve ose zakonet shkatërruese për shëndetin.
*Fakte interesante: Sipas “ Canadian Pedriatic Society”, reklamat më të shumta për ushqimin që jepen në TV janë ato për fast-food, sheqerna, pije të gazuara dhe drithëra të sheqerosura-ndërkohë që reklamat për ato ushqimet e shëndetshme zënë vetëm 4% të këtij programacioni.
Gjithë ky vrull na ka bërë të harrojmë diçka të rëndësishme. Ne po hamë produkte soje në nivelet më të larta që janë parë ndonjëherë në histori. Avancimi i teknologjisë ushqimore ka bërë të mundur izolimin e proteinave të sojës, isoflavoneve, si dhe substancave të tjera që gjenden në këtë fasule, si dhe i shtojnë në ushqime në të cilat nuk kanë qenë më para. Numri i ushqimeve të përpunuara dhe të prodhuara që përmbajnë përbërës sojën, është rritur jashtëzakonisht shumë. Eshtë e vështirë të gjenden ushqime të cilat nuk përmbajnë miell soje, vaj soje, lecithinë (të nxjerra nga vaji i sojës), koncetrate, proteinë e teksturës së perimeve (TVP), proteinë e hidrolizuar e perimeve (zakonisht vjen nga soja), ose vajëra të paidentifikuar. Më së shumti nga ato që etiketohen si “vajëra vegjetalë” në SHBA është vaj soje, siç janë dhe shumë margarina. Vaji i sojës është një nga vajërat më të përdorur në SHBA, duke zënë më shumë se 75% të konsumit total të yndyrnave dhe vajërave vegjetalë.
Kjo nuk ka ndodhur kurrë më parë në historinë e njerëzimit. Eshtë një eksperiment, dhe duhet të shikohet me shumë kujdes. Nën influencën e shumë besimeve lidhur me virtytet e sojës, ne kemi rënë pre e një iluzioni që po ndikon te kultura amerikane në të gjitha mënyrat-iluzioni që nëse “pak” është mirë, atëherë “shumë” duhet të jetë akoma dhe më mirë.
Ndërkohë që personat të cilët janë kundër përdorimit të sojës, theksojnë një pikë interesante ku përmendin konkretisht substancat që gjenden në sojë, duke na thënë që çdo sasi soje është e tepërt. Realiteti është që të gjitha ushqimet përmbajnë substanca, që nëse konsumohen në përqëndrime të larta, mund të shkaktojnë probleme. Edhe ushqimet më të shëndetshme përmbajnë komponentë që prodhojnë efekte të padëshiruara kur testohen në izolim në laboratore. Për shembull, brokoli, thjerrëzat si dhe grejpfruti përmbajnë pesticide natyrale që mund të shkaktojnë mutacione, nëse konsumohen në sasi të mëdha. Kikirikët dhe gjalpi i kikirikut shpesh kanë gjurmë aflatoksine, një substancë që gjendet në myk dhe që rritet në arra, e që shkakton kancer kur konsumohet në sasi të larta. Toksinat në selino (në nivele të larta) dëmtojnë sistemin imunitar dhe shkaktojnë foto-ndjeshmëri. (Nivelet më të larta ndodhen në selinotë që kanë njolla kafe.) Spinaqi dhe lakra përmbajnë acid oksalik, një substancë e cila lidhet me kalciumin dhe zbeh absorbimin. Kërpudhat e zakonshme përmbajnë disa substanca që në përqëndrime të mjaftueshme janë kancerogjene.
Kjo nuk do të thotë që duhet të shmangni konsumimin e brokolit, thjerrëzave, grejpfrutit, gjalpit të kikirikut, selinosë, spinaqit, lakrës dhe kërpudhave.
Eshtë e vërtetë që fasulet e sojës përmbajnë substanca, që në sasi të tepërta mund të jenë të dëmshme. Por të mendoni që konsumimi i produkteve të sojës është i rrezikshëm për shëndetin e njeriut, në thelb konsiderohet si mënyrë për të ecur pa hedhur një sy te provat. Do të ishte e rrezikshme nëse konsumoni një dietë që bazohet tërësisht te fasulet e sojës. Por e njëjta gjë mund të thuhet për brokolin dhe ushqime të tjera. Kjo është një nga arsyet pse varieteti i dietave është i rëndësishëm. Shumëllojshmëria mbron. Për shumë njerëz që gjenden në rrethana të ndryshme, produket e sojës janë një shtesë e shëndetshme ndaj një diete të balancuar që përfshin shumë perime, drithëra të plota, fara, fruta dhe bishtajore të tjera. Për shumë njerëz, zvëndësimi i ushqimeve të sojës me disa prodhime shtazore, është një nga ndryshimet dietike më të shëndetshme që ata mund të bëjnë.
Cfarë duhet të jetë një lidhje e shëndetshme me sojën në dietë? A janë disa forma të sojës më të shëndetshme se të tjerat? Sipas pikëpamjes sime, mënyra më e mirë për të marrë benefitet e shëndetshme të sojës është që të ndiqni një dietë tradicionale aziatike dhe t’i qëndroni besnikë ushqimeve të plota. Si popullsi, këto kultura konsumojnë dieta tradicionale, dhe kanë si tendencë të jenë më të shëndetshëm ose të jetojnë më gjatë se amerikanët. “Japonezët Okinawa”, njerëzit më jetëgjatë në botë, konsumojnë rreth 1-2 racione sojë në ditë. Ata kanë konsumuar rregullisht sasi të moderuara të ushqimeve të plota të sojës si tofu, qumësht soje, dhe edamame, si dhe versione të fermentuara të tempeh, tamari dhe miso. Këto janë ushqimet e sojës që preferoj të ha-në vend se të konsumoj produkte soje që janë të bëra me proteinë të izoluar soje, koncentrate të proteinës së sojës, proteinë të hidrolizuar të sojës, vaj soje të hidrogjenizuar pjesërisht etj. Ushqimet e plota të sojës janë më natyrale si dhe kanë ushqyer njerëzit për shekuj me rradhë.
Mënyrat më të mira për t’i ngrënë fasulet e sojës janë:
Tofu: i zbutur dhe i gatuar janë padyshim dy opsionet më të mira. Procesi i zbutjes i përdorur për të përgatitur tradicionalisht tofu-n redukton bllokuesit tripsinë dhe fitatet. Me përmbajtje të lartë proteinash, tofu ka një shije neutrale, dhe mund të shtohet në të gjitha llojet e ushqimit. Mundohuni t’i gjeni ushqimet organike.
Tempeh: Nje fasule soje e fermentuar me një shije arre ose kërpudhe, si dhe një teksturë të përtypshme. Ka përmbajtje të lartë proteinash dhe fibrash, si dhe prodhohet në një mënyrë që redukton ndjeshëm bllokuesit tripsinë dhe fitatet, tempeh është nga një perspektivë komplet tjetër, një mënyrë ideale për të konsumuar fasulet e sojës.
Miso: një pastë e prodhuar nga fasulet e sojës të gatuara, që fermentohen me oriz ose drithëra të tjera. E përdorur gjerësisht si shtresë e kripur ose si një bazë për supërat, miso është një probiotik i fuqishëm, që përmban shumë lloje të shëndetshme bakteriesh që janë benenficiale për traktin tonë intestinal. Procesi i fermentimit që përdoret për miso-n, deaktivizon bllokuesit tripsinë dhe fitatet.
Tamari (ose Shoyu): Një salcë e fermentuar soje që ka shije të mirë dhe të kripur.
Qumështi i sojës: I përgatitur nga fasulet e sojës të zbutura, si dhe përdoret gjerësisht në SHBA, si zvëndës i qumështit të lopës. Shpesh quhen “pije soje” ose në një formë tjetër, pasi industria e bulmetit refuzon ta quajë qumësht. Bllokuesit tripsinë dhe fitatet janë mjaft të ulëta. Më së shumti preferohen brandet që përfshijnë fasulet e plota të sojës, dhe shmangni ato të përgatitura me proteinë soje ose pluhur qumështi soje. (Gjithashtu ka dhe qumësht që prodhohet nga orizi, bajamet, tërshëra, që ofrojnë avantazhet e tyre kundrejt qumështit të lopës.
Arrat e sojës dhe gjalpi i arrës së sojës: preferohet më së shumti nga fëmijët. Pjekja ndihmon në reduktimin e niveleve të fitatit.
Edamame: Një perime jeshile e cila korret kur nuk është pjekur mirë, kështu që farat mbushin 80% deri në 90% të bishtajës. I gatuar për 15 minuta në ujë me kripë të valuar, shërbehet më pas si snack, të përzier me perimet, ose shtohet në sallatra apo supëra.
Akullore soje (ëmbëlsira të ngrira) mund të mos i përkasë listës së gjërave më të shëndetshme, por është një dobësi për të gjithë. Këto janë ëmbëlsira të ngrira që prodhohen nga orizi ose bimë të tjera që ofrojnë avantazhe ndaj akullores me qumësht lope.
Ka shumë pikëpyetje lidhur me disa ushqime të caktuara soje, dhe kemi akoma shumë për të mësuar. Të bëheni të varur nga soja apo produktet e saj, nuk është rruga drejt një shëndeti më të mirë.