DIETA DHE MENUJA E SHENDETSHME PER OSTEOPOROZEN

Çfarë është osteoporoza?

Komisioni ndërmarrës për osteoporozën e përcakton këtë sëmundje një patologji sistematike të skeletit që karakterizohet nga një reduktim I dëndësisë së kockave dhe nga ndryshimet e skeletit të cilat shkaktojnë një shtim të brishtësisë së kockave dhe rrezikut ndaj frakturave. Bëhet fjalë për një sëmundje që përfshin humbje të madhe dhe progresive të kripërave të kalciumit nga skeleti. Një gjendje që, me kalimin e kohës, përcakton një dobësim strukturor të kockave dhe një rrezik më të madh të frakturave të kockave (osteoporoza do të thotë fjalë për fjalë kockë me pore). Humbja e masës kockore ndodh në mënyrë të heshtur dhe graduale, shpesh pa simptoma deri sa ndodh fraktura e parë. Në shumë raste është ajo që evidenton osteoporozën, prandaj dhe është quajtur “epidemi e heshtur”.
Mbi 200 milionë njerëz në mbarë botën janë prekur nga osteoporoza. Në mbarë botën, 1 në 3 gra dhe 1 në 5 meshkuj mbi moshën 50 vjeç do të pësojnë një thyerje kocke prej osteoporozës. Osteoporoza shkakton më tepër se 8.9 milionë fraktura në vit; çdo tri sekonda ndodh një frakturë prej saj.

Përgjithësisht njihen dy forma kryesore të osteoporozës:

Forma primitive të cilat ndodhin te pavarura nga faktorë të tjerë dhe kryesisht gjenetik (p.sh., osteoporoza post-menopauzë, osteoporoza senile.);
Forma sekondare , të cilat ndodhin si pasoje e sëmundjeve të tjera ose trajtimin e tyre me ilace të dëmshme për kockat (psh. endokrinologjike, sëmundje metabolike, nefropatike ose terapia me
steroide).

Faktorët e rrezikut të osteoporozës

Disa njerëz kanë më shumë të ngjarë të zhvillojnë osteoporozën sepse ato kanë një ose më shumë faktorë rreziku për sëmundjen. Disa nga këta faktorë nuk mund të ndryshohen, ndërsa të tjerët varen nga mënyra e jetesës dhe zakonet e të ngrënit që mund të modifikohen. Faktorët shtesë të rrezikut kanë të bëjnë me praninë e sëmundjeve shoqëruese dhe / ose përdorimin e ilaçeve të caktuara që mund të shkaktojnë humbje të dendësisë së eshtrave. Osteoporoza prek si femrat ashtu edhe meshkujt. Keqkuptimi më i zakonshëm është se osteoporoza prek vetëm femrat. Është e vërtetë se gratë në menopauzë janë më të rrezikuara për osteoporozë, por ajo prek miliona meshkuj anembanë botës. Rreziku i frakturave te meshkujt është më i madh se rreziku i zhvillimit të kancerit të prostatës.

Megjithëse faktorët e mësipërm nuk mund të ndryshohen, është e rëndësishme që njerëzit të
njohin faktorët e rrezikut individual apo të modifikueshëm, të cilët mund të mbahen nën kontroll.
Këta faktorë përfshijnë: konsumin e lartë të alkoolit, pirjen e duhanit, indeksin e ulët të masës
trupore (nëse është < 19-20kg/m2, kjo rrit rrezikun për fraktura), ushqyerjen e varfër me kalcium
dhe proteina, marrjen e paktë/deficitin në vitaminë D, aktivitetin e paktë fizik, etj.

Faktorët e rrezikut jo të ndryshueshëm :

mosha
gjinia femërore
përdorimi për një kohë të gjatë i disa medikamenteve (si kortizonikë, hormone të tiroides, atiepileptikë, citostatikëj),
menopauza, hypogonadizmi te meshkujt,
artriti reumatoid dhe disa sëmundje
kronike (si keqpërthithja, sëmundjet e mëlçisë, hyperthyroidismi, etj.
trashëgimia gjenetike,historitë familjare (familjarë të afërt sidomos prindërit me osteoporozë)
etnia

Faktorët e rrezikut të ndryshueshëm :

_ Konsumi i pamjaftueshëm i kalciumit dhe vitaminës D
_ dietë e dobët në fruta dhe perime
_ ushqime tepër të pasura me proteina, natrium dhe kafeinë
_ konsumi i tepruar i alkoolit
_ pirje duhani
_ shëndet i tepërt
_ pasiviteti

Simptomat e osteoporozës

Fatkeqësisht, në shumicën e rasteve, osteoporoza nuk jep shenja paralajmëruese dhe befas manifestohet me një nga frakturat tipike të “brishtësisë së kockave” : fraktura të kyçit të dorës, brinjëve, rruazave, femurit, etj. si rezultat i traumave madje shumë të vogla dhe të parëndësishme. Quhet gjithashtu “sëmundje e heshtur” pikërisht sepse humbja e masës kockore nuk shkakton ndonjë simptomë të veçantë. Megjithatë,
disa shenja si dhimbja e lehtë, reduktimi i gjatësisë trupore me disa cm apo frakturat mund të
jenë të lidhura me osteoporozën. Një pjesë e mirë e rasteve janë fare pa shenja dhe osteoporoza
konstatohet rastësisht mbas kryerjes së një testi të matjes së dendësitetit kockor. Pasi sëmundja të ketë dobësuar kockat, disa shenja dhe simptoma tipike mund të jenë:

_ dhimbje të forta të shpinës ;
_ formë e lakuar e kurrizit ;
_ zvogëlim të gjatësisë .

Zakonisht diagnoza e osteoporozës bazohet në:

Në historinë e pacientit , dmth mbledhjen e informacionit nga mjeku në historinë mjekësore të subjektit, familjaritet, mënyrën e jetesës, prania e sëmundjeve duke marrë ilaçe që mund të ndërhyjnë në metabolizmin e eshtrave dhe, në gratë me histori klinike gjinekologjike dhe në menopauzë . Për vendosjen e diagnozës rekomandohet kryerja e testit të matjes së dendësitetit kockor (BMD
test). Të gjithë individët mbi 50 vjeç, veçanërisht gratë në menopauzë, dhe ata të cilët kanë një
faktor rreziku duhet të bëjnë matjen e densitetit kockor.

Ekzaminimi fizik . Mjeku duhet të vlerësojë sjelljen e subjektit dhe, në mënyrë të veçantë, të nxjerrë në pah nëse ka pasur një rritje të cifozës dorsale dhe / ose një zvogëlim të gjatësisë së trupit pasi ato mund të tregojnë praninë e një ose më shumë dështimeve vertebrale.

Vlerësimi i densitetit mineral të kockave (BMD) , kryer nga mjeku nëpërmjet densitometrit të kockave të kompjuterizuar me rreze x ose MOC , e cila është aktualisht është testi më i besueshëm për diagnozën e osteoporozës. Njësia e matjes e përdorur në MOC është përcaktuar nga T_ score (rezultat) : osteoporoza për të qenë e tillë, duhet të ketë një rezultat T_ score të barabartë ose më pak se -2.5 SD dhe njëkohësisht prezencën e një ose më shumë frakturave të kockave, ndërsa ” osteopenia (densiteti mineral I ulët i kockave, por akoma jo tregues i osteoporozës) është përcaktuar nga T-score I përbërë ndërmjet -1.0 dhe -2.5 SD . Një person me densitet normal kockave mineral ka një T-score ndërmjet +2.5 dhe -1.0 .

Si mund të parandalohet osteoporoza?

Pas moshës 20 vjeç, hollimi i kockave është një proces natyral i cili nuk mund të ndalet plotësisht,
prandaj ndërgjegjësimi për osteoporozën duhet të fillojë që në moshë të re.

Mënyra më e mirë për të parandaluar dobësimin e kockave është fillimi i aktivitetit fizik dhe
ushqyerja e shëndetshme që në fëmijëri, dhe ruajtja e këtyre zakoneve dhe në moshë të rritur.
Kryerja e ushtrimeve të rregullta fizike luan një rol të rëndësishëm në ndërtimin dhe mbajtjen e
masës kockore. Ushtrimet janë individuale, por përgjithësisht shumica e njerëzve kanë nevojë
për 30-40 minuta aktivitet fizik, 3 deri 4 herë në javë.

Marrja e kalciumit në sasi të mjaftueshme-sasia e kalciumit që duhet të konsumojmë ndryshon në
stade të ndryshme të jetës. Kërkesat për kalcium janë të larta në vitet e adoleshencës. Me kalimin
e moshës aftësia e trupit për të përthithur kalcium ulet. Ushqimet e pasura me kalcium janë:
qumështi e produktet e tij, perimet jeshile si brokoli, lakra jeshile, disa fruta si portokalli, kajsia,
fiqtë e thatë, peshku i konservuar, sardelet, arrat, bajamet, drithërat, lëngjet e frutave, etj.

Vitamina D është gjithashtu esencilale për përthithjen e kalciumit. Ekspozimi për 15 minuta në
ditë në diell i duarve, i krahëve dhe i fytyrës, është zakonisht i mjaftueshëm për prodhimin e
vitaminës D për shumicën e njerëzve. Vitamina D mund të sigurohet edhe nëpërmjet ushqimeve
dhe suplementeve. Ushqime të pasura me vitaminë D janë vaji i peshkut, veza, mëlçia, drithërat,
etj.

Ndjekja e një stili të shëndetshëm jetese është pjesë e kujdesit për kocka të shëndetshme.
Mënjanimi i duhanpirjes, pirja e moderuar e alkoolit dhe mbajtja e peshës trupore brenda kufijve
të normës, janë disa faktorë të rëndësishëm. Kafeina dhe kripa mund të rrisin humbjen e
kalciumit nga trupi, prandaj nuk duhet të merren në sasi të tepërta. Alkooli duhet gjithashtu të
merret në sasi të moderuar.

Megjithëse nuk ka të dhëna bindëse që tregojnë se pijet e gazuara
joalkoolike (p.sh. pijet cola) dobësojnë kockat, nuk duhet tepruar me to.
Ndërgjegjësimi për faktorët e rrezikut. Çdo njeri duhet të jetë i vetëdijshëm për çdo faktor
rreziku personal që mund të ndikojë në shëndetin e kockave, dhe duhet të konsultohet me mjekun
nëse është në rrezik.

Rekomandime të përgjithshme dietike

Merrni sasinë e duhur të kalciumit. I vetëm ky mineral nuk lufton osteoporozën por, duke qenë ai i pranishëm në sasi më të madhe në kockë, ai luan një rol thelbësor në formimin e skeletit, në parandalimin dhe në programin terapeutik. Kalciumi nuk është i pranishëm në të gjitha ushqimet dhe, mbi të gjitha, nuk është gjithmonë i pranishëm në formën e tij që përthithet lehtë nga trupi, prandaj duhet pasur kujdes ushqyerjen për të arritur kërkesat ditore.

Qumeshti dhe produktet e tij , si dhe djathrat e stazhionuar grana Padano, u cili është një koncentrat i qumështit janë burimet kryesore të ushqimit me kalcium shumë i biodisponueshëm .
Tabela e mëposhtme tregon nevojat ditore të kalciumit të rekomanduara nga SINU (Shoqata Italiane e Ushqyerjes te njerëzve)

Marrja e rekomanduar për popullatën (PRI) LARN

Fëmijët dhe adoleshentët , mosha 1-3 vjeç, doza e kalciumit është 600 mg
_ për moshën 4-6 vjeç është 900 mg
_ për 7-10 vjeç është 1100 mg
_ për 11-14 vjeç është 1300 mg
_ për 15-17 vjeç është 1300 mg
_ për vajzat 18-29 vjeç doza e kalciumit është 1000 mg
_ për gratë 30-59 vjeçe doza është 1000 mg
_ për gratë 60-74 vjeç doza është 1200 mg
_ për gratë > 75 vjeç doza është1200 mg
_ për gratë shtatëzëna doza e kalciumit është 1200 mg
_ për gratë që ushqejnë fëmijën me gji doza e kalciumit duhet të jetë 1000 mg
_ për djemtë të moshës 18_ 29 vjeç doza e kalciumit është 1000 mg
_ për burrat 30 _59 vjeç doza e kalciumit është 1000 mg
_ për burrat 60_74 vjeç doza është 1200 mg
_ për burrat > 75 vjeç doza është 1200 mg

Garantoni trupin me dozën e duhur të vitaminës D , pa të cilën kalciumi nuk fiksohet në kocka. Kjo vitaminë është formuar kryesisht falë veprimit të rrezeve të diellit në kontakt të drejtpërdrejtë me lëkurën, ndërsa me disa përjashtime ajo vështirë se është e pranishme në ushqim. Nevoja për vitaminë D mund të arrihet duke ekspozuar fytyrën, qafën dhe krahët çdo ditë në rrezet e diellit (jo të filtruar nga syzet ose kremrat e diellit) për të paktën 20-30 minuta në dimër dhe 10-15 minuta në verë, pas së cilës është absolutisht e nevojshme vendosni kremin e diellit. Diskutoni me mjekun tuaj mundësinë e marrjes së një shtese të vitaminës D nëse është e nevojshme (respektoni gjithmonë dozat e rekomanduara nga mjeku juaj, vitamina D e marrë në doza të tepërta grumbullohet në trup dhe mund të dëmtojë);
Siguroni një konsum të mjaftueshëm ditor të proteinave , të domosdoshme për të ruajtur funksionin e sistemit muskulor dhe për të zvogëluar rrezikun e komplikimeve pas një frakture kockore të shkaktuar nga osteoporoza. Merrni sasinë e duhur të proteinave në ushqim (1.0-1.2 gr / kg / në ditë me të paktën 20-25 gram proteina me vlerë të lartë biologjike për vakt) ndihmon në rritjen e forcës dhe qëndrueshmërisë së muskujve. Djatherat e stazhionuar kane shumë proteina me vlera të larta biologjike me 9 aminoacidet thelbësore, nga të cilat rreth 20% përfaqësohet nga aminoacidet e degëzuara (valina, izoleucina dhe leucina), të dobishme për riparimin e fibrave të muskujve të dëmtuar;
Merrni sasitë e duhura të zinkut , silicit vitaminës K , fosforit , kaliumit , magnezit , vitaminës B6 dhe B12 , pasi ato ndihmojnë në mbrojtjen e kockave dhe muskujve.

Më poshtë do te ju tregojmë ushqimet që duhet të shmangen, të kufizohen dhe ato të këshillueshme, në prani të sëmundjes, por jo shpeshtësinë ose sasinë e kërkuar për një dietë të ekuilibruar , e cila mund dhe duhet të përshkruhet vetëm nga mjeku ose dietologu që merr pjesë.

Ushqimet që nuk lejohen:

Alkooli , pasi është në gjendje të ndërhyjë në shëndetin e mirë të kockave përmes mekanizmave të ndryshëm.

Ushqimet e lejuara në moderim

Kripa , pasi konsumimi i tepërt favorizon eleminimin e kalciumit përmes urinës. Rekomandimi i OBSH-së nuk duhet të kalojë 5g kripë në ditë, përfshirë atë që tashmë është i pranishëm në ushqime të tilla si buka dhe ushqimet e ruajtura. Këshillohet që në mënyrë progresive të zvogëlohet përdorimi i kripës në mënyrë që të mësohet trupi pa shijen e sajë, duke u përpjekur ta përdorni atë në sasitë më të vogla të mundshme;
Ushqimi integral ose shtesa të pasura në fibra . Një tepricë e fibrave në dietë mund të kufizojë ndjeshëm aftësinë e zorrëve për të thithur kalcium ushqimor;
Perime dhe ushqime të tjera të pasura me oksalate , të tilla si spinaqi , raven, majdanoz, domate, rrush, kumbulla, çokollatë, kafe dhe çaj, pasi ato zvogëlojnë thithjen e zorrëve të kalciumit, madje edhe ato që përmbahen në të njëjtat ushqime.

Ushqime të lejuara dhe të rekomanduara

Qumështi dhe kosi (të paktën një porcion në ditë), pasi ato janë burime të shkëlqyera të kalciumit;
Djatherat (dy ose tre porcione në javë), pasi ato janë ndër produktet më të pasura të qumështit me kalcium. Dy lugë të grira (10 g secila) për tu shtuar në pjatat tuaja, arrijnë nevojën e plotësimit me kalcium në vakt, duke I dhënë shije gjellës, duke reduktuar dhe kripën.
Peshku megjithëse nuk është I pasur me kalcium është I vetmi ushqim që përmban vitaminën D.
Bishtajore të tilla si qiqrat, thjerrëzat , fasulet, fasulet e gjera, bizelet, soja, etj., për t’u konsumuar 2 deri 4 herë në javë. Bishtajoret janë një burim i shkëlqyer i proteinave bimore, të cilat ndihmojnë në uljen e humbjes së kalciumit përmes urinës dhe përmbajnë substanca me veprim mbrojtës në kockë. Kjo kategori përfshin gjithashtu “tofun”, dmth djathin e sojës;
Perime të sezonit , sidomos ato me gjethe jeshile të errët si rukola, rrepka jeshile, brokoli, çikore, sallata etj, pasi megjithëse në një formë më pak të asimilueshme sesa kalciumi që përmbahet në qumësht, këto perime përmbajnë sasi të mira të kalciumit. Sidoqoftë, rekomandohet të mos e tejkaloni sasinë në mënyrë që të mos e teproni marrjen e fibrave;
Frutat, veçanërisht luleshtrydhet, manaferrat dhe agrumet, pasi është i pasur me vitamina, minerale dhe antioksidantë të mirë që luftojnë radikalet e lira . Gjithashtu në këtë rast, për të mos marrë sasi të tepërt të fibrave, rekomandohet të mos tejkaloni dozat;
Fruta të thata si bajame, arra , lajthi, fistikë etj., maksimumi një grusht (rreth 20 g) në ditë sepse janë të pasura me kalori;
Uji me një përmbajtje të lartë të kalciumit (të paktën 200 mg / litër ), siç janë ujërat minerale me bikarbonat-kalciumi ose uji i rubinetit, i cili lë mbetje gëlqerore. Pini të paktën 2 litra në ditë .

Këshillat të përgjithshme:

Praktikoni ushtrime të rregullta (minimumi 150 minuta në javë, 300 minuta optimale). Një stërvitje e mirë mund të jetë ecja ose çiklizmi për 30 minuta në ditë dhe kryerja e ushtrimeve për forcimin e trupit dhe muskujve të paktën tre herë në javë;
Mos pini duhan : pirja e duhanit është një armik i shëndetit të kockave;
Parandalimi duhet të fillojë në një moshë shumë të re, sepse, gjatë adoleshencës (11-18 vjeç), formohet rreth 40% e masës përfundimtare të kockave . Masa kockore që arrihet në 20 vjet është afërsisht 90% e vlerës maksimale që do të arrihet më vonë. Nëse gjatë kësaj periudhe një masë fiziologjike e eshtrave nuk është zhvilluar, rreziku i kontraktimit të osteoporozës në moshën madhore është më i lartë, veçanërisht për gratë kur hyjnë në menopauzë. Eshtë mirë të mbani mend se në çdo moshë është e mundur të bëni diçka për të parandaluar ose përmirësuar densitetin e mineraleve të eshtrave.
Nëse tashmë keni osteoporozë është e rëndësishme të parandaloni rënien. Kujdes nga dyshemetë e rrëshqitshme dhe mjediset me dritë të dobët, përdorni gjithmonë mjetet e duhura për të siguruar një korrekt të qëndrimit dhe ecjes.
Studimet e fundit shkencore sugjerojnë që edhe mikrobioma e zorrëve mund të jetë në gjendje të modulojë homeostazën, dhe për këtë arsye shëndetin e kockave, me siguri duke vepruar përmes rregullimit të sistemit imunitar dhe në procesin e formimit të osteoklasteve (njësi funksionale të kockave). Prandaj, përdorimi i probiotikëve mund të jetë i dobishëm dhe një strategji për trajtimin dhe parandalimin e sëmundjes;

Këshilla praktike

Nëse jeni mbipeshë ose keni kolesterol të lartë, prapë mund të ndiqni një dietë të pasur me kalcium pa e tejkaluar kaloritë, yndyrën e ngopur dhe kolesterolin duke konsumuar 50 gr djathe Grana 2 ose 3 herë në javë si një kurs kryesor në vend të mishit ose vezëve dhe gjithashtu duke e përdorur atë të grirë (një lugë 10 g) për të shijuar ushqimet. 50 gramë nga ky djathë përmban gati 600 mg kalcium , 16.5 gr proteina me vlera të larta biologjike dhe vetëm 196 kalori , rreth gjysma e atyre që përmbahen në një briosh të thjeshtë.

Cilat janë trajtimet për osteoporozën ?

Në varësi nga rezultatet e testit të densitetit kockor, mjeku mund të japë ilaçe dhe suplemente për
të parandaluar humbjen e masës kockore. Një mjekim i përshtatshëm i kombinuar me ndryshime
të stilit të jetesës mund të shmangë shumë nga frakturat. Trajtimi i osteoporozës është efektiv
vetëm nëse merret ashtu siç rekomandohet nga mjeku.

Trajtimi i osteoporozës zgjat për periudha të gjata kohore, prandaj për shumë njerëz nuk është i
këndshëm. Por kjo nuk duhet të jetë arsye për ta ndërprerë mjekimin.
Krahas mjekimit, marrja e mjaftueshme e kalciumit dhe vitaminës D është e domosdoshme
mbasi ndihmon për të siguruar efektivitetin maksimal të mjekimit me ilaçe.