Leucemia është kanceri i gjakut ose palcës së kockës. Leucemia mund të shfaqet si pasojë e një problem në prodhimin e rruazave të kuqe të gjakut. Zakonisht prek leukocitet, ose rruazat e bardha të gjakut. Leucemia prek më së shumti njerëzit mbi moshën 55 vjec, por gjithashtu edhe ata nën moshën 15 vjec. Leucemia akute zhvillohet shpejt dhe përkeqësohet në ritme të shpejta, por leucemia kronike përkeqësohet me kalimin e kohës. Janë disa lloje të ndryshme të leucemisë dhe trajtimet variojnë nga lloji në lloj.
Shkaqet
Leucemia shfaqet kur ADN-ja e rruazave të gjakut, kryesisht rruazave të bardha, pëson dëme. Kjo shkkaton që rruazat e gjakut të rriten dhe të ndahen në mënyrë të pakontrolluar.
Rruazat e shëndetshme të gjakut vdesin dhe rruaza të reja i zvëndësojnë ato. Këto zhvillohen në palcën e kockave. Rruazat anormale të gjakut nuk vdesin në një pikë të caktuar, por ato vazhdojnë të shtohen dhe të zënë më shumë hapësirë.
Ndërkohë që palca e kockave prodhon më shumë qeliza kancerogjene, ato shumohen në gjak, duke ndikuar që rruazat e bardha të gjakut të mos rriten dhe të mos funksionojnë normalisht. Si rrjedhojë, qelizat kancerogjene tejkalojnë numrin e qelizave të shëndetshme në gjak.
Faktorët e rriskut
Ka një sërë faktorësh rrisku që ndikojnë në shfaqjen e leuçemisë. Ja disa prej tyre:
-Rrezatimi jonizues artificial: Kjo mund të përfshijë trajtimin rrezatues që mund të keni marrë më parë për një lloj kanceri.
-Disa viruse: Virusi T-limfotrop i njeriut (HTLV-1) ka lidhje me leuçeminë.
-Kimioterapia: Njerëzit që kanë marrë trajtim kimioterapie për një kancer të mëparshëm kanë një shans më të lartë që të preken nga leucemia më vonë.
-Ekspozimi ndaj benzenit: Ky është një tretës që prodhuesit përdorin në disa produkte pastrimi dhe ngjyra flokësh.
– Gjenetike: Fëmijët me sindromën Daun kanë një kopje të tretë të kromozomit 21. Kjo rrit rrezikun e tyre nga leuçemia limfocitike akute mieloide ose akute në 2-3%, që ka rrisk më të lartë sesa tek fëmijët pa këtë sindromë.
-Një gjendje tjetër gjenetike që lidhet me leuçeminë është sindroma Li-Fraumeni. Kjo shkakton një ndryshim në gjenin TP53.
-Problemet e trashëguara me sistemin imunitar: Disa kushte imune të trashëguara rrisin rrezikun si nga infeksionet e rënda, ashtu edhe nga leuçemia. Kjo perfshin:
-Ataksisë-telangiectasia
-Sindroma e Bloom
-Sindroma e Schwachman-Diamond
-Sindroma Ëiskott-Aldrich
-Shtypja imune: Leucemia e fëmijërisë mund të zhvillohet për shkak të shtypjes së qëllimshme të sistemit imunitar. Kjo mund të ndodhë pas një transplantimi të organit pasi një fëmijë merr ilaçe për të parandaluar që trupi i tyre të refuzojë organin.
Disa faktorë rreziku kanë nevojë për studime të mëtejeshme për të konfirmuar lidhjen e tyre me leuçeminë, siç janë:
-Ekspozimi ndaj fushave elektromagnetike
-Ekspozimi ndaj kimikateve të caktuara në vendin e punës, siç janë benzina, nafta dhe pesticidet
-Duhanpirja
-Bojërat e flokëve
Llojet
Ekzistojnë katër llojë të leucemisë:
-Akute
-Kronike
-Limfocitike
-mielogjenoze
Leuçemia akute dhe kronike
Gjatë jetës së tij, një rruazë e bardhë e gjakut kalon në disa faza. Në leuçeminë akute, rruazat në zhvillim shumohen shpejt dhe mblidhen në palcë dhe në gjak. Ata dalin nga palca e kockave shumë herët dhe nuk janë funksionale. Leucemia kronike përparon më ngadalë. Lejon prodhimin e rruazave më të pjekura, të dobishme. Leucemia akute mbipopullon rruazat e shëndetshme të gjakut më shpejt sesa leucemia kronike.
Leuçemitë limfocitike dhe mielogjenoze
Mjekët klasifikojnë leuceminë sipas llojit të rruazës së gjakut në të cilën ndikojnë. Leucemia limfocitike ndodh nëse ndryshimet kancerogjene ndikojnë në llojin e palcës kockore që bën limfocitet. Limfocitet janë rruaza të bardha të gjakut që luajnë një rol në sistemin imunitar. Leucemia mielogjenoze ndodh kur ndryshimet prekin qelizat e palcës kockore që prodhojnë rruazat e gjakut, sesa vetë rruazat e tij.
Leuçemia limfocitike akute
Fëmijët nën 5 vjeç kanë rrezikun më të madh për t’u prekur nga leucemia limfoblastike akute (ALL). Sidoqoftë, mund të prekë edhe të rriturit, zakonisht mbi moshën 50 vjeç. Nga çdo pesë vdekje, katër ndodhin tek të rriturit.
Leuçemia limfocitike kronike
Kjo është më e zakonshme tek të rriturit mbi 55 vjeç, por edhe të rinjtë mund të preken. Rreth 25% e të rriturve me leuçemi kanë leuçemi limfocitike kronike (CLL). Eshtë më e zakonshme tek burrat sesa tek gratë dhe rrallë prek fëmijët.
Leuçemia akute mielogjenoze
Leucemia akute mielogjenoze (AML) është më e zakonshme tek të rriturit sesa tek fëmijët, por në përgjithësi, është një kancer i rrallë. Shfaqet më shpesh tek burrat sesa tek gratë.
Ajo zhvillohet shpejt dhe simptomat përfshijnë ethe, vështirësi në frymëmarrje dhe dhimbje në nyje. Faktorët e mjedisit mund të shkaktojnë këtë lloj.
Leucemia mieloide kronike
Leucemia mielogjenoze kronike (CML) zhvillohet kryesisht tek të rriturit. Rreth 15% e të gjitha rasteve të leuçemisë në Shtetet e Bashkuara janë CML. Fëmijët rrallë preken nga kjo lloj leuçemie.
Trajtimi
Opsionet e trajtimit varen nga lloji i leucemisë që personi ka, mosha e tyre dhe shëndeti në përgjithësi. Trajtimi primar për leuceminë është kimioterapia. Nëse trajtimi fillon herët, shanset që ai person të rikuperohet janë të larta.
Llojet e trajtimit përfshijnë:
-Pritja vigjilente: Një mjek mund të mos trajtojë në mënyrë aktive leucemitë në rritje të ngadaltë, siç është leucemia limfocitike kronike (CLL).
-Kimioterapia: Mjeku përdor medikamente në mënyrë intravenoze (IV), duke përdorur një pikim ose gjilpërë. Këto targetojnë dhe vrasin qelizat e kancerit. Sidoqoftë, ato gjithashtu mund të dëmtojnë qelizat jo-kancerogjene dhe të shkaktojnë efekte të rënda anësore, duke përfshirë humbjen e flokëve, humbje peshe dhe të përziera. Kimioterapia është trajtimi kryesor për AML. Ndonjëherë, mjekët mund të rekomandojnë një transplantim të palcës kockore.
–Terapia e targetuar: Ky lloj trajtimi përdor frenuesit tirozinë kinazë që targetojnë qelizat kancerogjene pa ndikuar në qelizat e tjera, duke zvogëluar rrezikun e efekteve anësore. Shembuj përfshijnë imatinib, dasatinib dhe nilotinib. Shumë njerëz me CML kanë një mutacion gjen që i përgjigjet imatinib. Një studim zbuloi se njerëzit që morën trajtim me imatinib kishin një normë mbijetese 5-vjeçare rreth 90%.
-Terapia me interferon: Kjo ngadalëson dhe përfundimisht ndalon zhvillimin dhe përhapjen e qelizave të leucemisë. Ky ilaç vepron në mënyrë të ngjashme me substancat që sistemi imunitar prodhon natyrshëm. Sidoqoftë, mund të shkaktojë efekte të rënda anësore.
Terapia me rrezatim: Tek personat me lloje të caktuara të leuçemisë, siç janë (ALL), mjekët rekomandojnë terapi rrezatimi për të shkatërruar indin e palcës kockore para një transplantimi.
Kirurgjia: Kirurgjia shpesh përfshin heqjen e shpretkës, por kjo varet nga lloji i leuçemisë që një person ka.
Transplanti i qelizave: Në këtë procedurë, ekipi mjekësor shkatërron palcën ekzistuese kockore me kimioterapi, terapi rrezatimi, ose të dyja. Pastaj, ata injektojnë qeliza të reja burimore në palcën kockore për të krijuar rruaza të gjakut jo-kancerogjene. Kjo procedurë mund të jetë efektive në trajtimin e CML. Të rinjtë me leuçemi kanë më shumë shanse për një transplantim të suksesshëm sesa të moshuarit.
Simptomat
Koagulimi i dobët i gjakut: Kjo mund të shkaktojë që një person të nxihet ose të gjakoset lehtësisht dhe të shërohet shumë më ngadalë. Gjithashtu mund të shfaqen dhe njolla të kuqe ose vjollcë në trup. Kjo tregon që ka një problem në gjak.
Infeksione të shpeshta: Rruazat e bardha të gjakut janë thelbësore për të luftuar infeksionet. Nëse rruazat e bardha nuk po funksionojnë si duhet, një person mund të ketë infeksione të shpeshta. Sistemi imunitar mund të sulmojnë qelizat e veta në trup.
Anemia: Sa më pak rruaza të kuqe të ketë, personi mund të bëhet anemik. Kjo do të thotë që nuk keni mjaftueshëm hemoglobinë në gjak. Hemoglobina transporton hekur në trup. Mungesa e hekurit mund të çojë në vështirësi në frymëmarrje dhe lëkurë të zbehtë.
Simptoma të tjera përfshijnë:
-Përzierje
-Temperaturë
-Ethe
-Djersë
-Simptoma të ngjashme me gripin
-Humbje peshe
-Dhimbje kockash
-Lodhje
Nëse mëlcia dhe shpretka ënjtjen, personi mund të ndihet i ngopur dhe të hajë më pak, duke cuar në humbje peshe. Humbja e peshës mund të ndodhë edhe pa një mëlci ose shpretkë të zmadhuar. Dhimbja e kokës shpesh mund të tregojë që qelizat kancerogjene janë përhapur dhe në sistemin qëndror nervor.
Sidoqoftë, të gjitha këto mund të jenë simptoma të sëmundjeve të tjera. Konsultimi dhe testimi janë të nevojshme për të konfirmuar një diagnozë të leucemisë.
Diagnoza
Doktori do të bëjë një ekzaminim fizik dhe të pyesë për historinë mjekësore familjare. Mjeku do të kontrollojë për shenja të anemisë dhe të shohë nëse keni një mëlci apo shpretkë të zmadhuar. Gjithashtu do të bëjnë analizat e nevojshme laboratorike. Kjo i ndihmon ata të identifikojnë prezencën dhe tipin e leucemisë.
Ushqyerja
Për të ndihmuar trupin tuaj të shërohet rekomandohet një dietë e ekuilibruar që përfshin:
- 5 deri në 10 porcione me fruta dhe perime
- drithra të plota dhe bishtajore
- ushqime te pasura me proteina dhe me pak yndyrë, të tilla si peshq, shpendë dhe mish pa yndyre
- qumësht me pak yndyrë
Ideale, një nga ushqimet tuaja të përditshme duhet të jetë një perime nga familja e lakerishteve,si:
lakra jeshile
spinaqi
brokoli
lakra e Brukselit
lakra e kuqe dhe lejla
lulelakra
Njihuni me pijen me lakër dhe panxhar që është plot me vlera ushqyese dhe rrit shanset për të luftuar me leuçeminë:
PËRBËRËSIT:
16 gjethe jeshile të panxharit
1 panxhar
6 karrota
2 filxhan me lakër jeshile të prerë
PËRGATITJA:
Hidhini të gjithë përbërësit në një blender. Ju bëftë mire dhe ju urojmë shërim të shpejtë!