“MIKROBIOTA E ZORRËS” nënkupton tërësinë e mikroorganizmave që jetojnë në zorrë. Është një komunitet 10 herë më i madh se qelizat e trupit të njeriut, në ekuilibër mes së mirës dhe së keqes. Dieta ndihmon në ruajtjen e ekuilibrit të tyre dhe shëndetin e mikrobiotës.
Mikroorganizmat janë të pranishëm në të gjithë sistemin tretës, nga goja në zorrë, por përqendrimi më i madh është në zorrën e trashë.
Hulumtimet kanë nxjerrë në pah marrëdhënien midis një mikrobiote të shëndetshme dhe funksioneve të rëndësishme fiziologjike, duke përfshirë funksionet imune, parandalimin në formimin e komponimeve oksiduese dhe komponimet pro-inflamatore që lidhen me patologji të tilla si obeziteti, diabeti, sëmundjet kardiovaskulare, tumoret. Për më tepër, ai theksoi marrëdhënien midis mikrobiotës së ndryshuar dhe patologjive specifike. (BMJ 2017; 356: j831).
CILËT LËNDËT USHQESUESH MIRËNË NË ZORRË DHE CILAT JANË TË PREFERUARAT E MIKROBIOTËS?
Zorrët vepron si një mikpritës, ofron një habitat të pasur me lëndë ushqyese, të cilat rrjedhin mbi të gjitha nga dieta: mikrobiota i fermenton ato dhe prodhon molekula të dobishme për shëndetin.
Në zorrën e trashë mbërrijnë kryesisht karbohidratet dhe proteinat “të patretura”, pra të pa fragmentuara (ose vetëm pjesërisht) nga enzimat.
Mikrobet preferojnë karbohidratet (fibrat dietike, oligosakaridet, niseshtenë rezistente, sheqernat e thjeshta, etj.), fermentimi i të cilave çon në formimin e disa molekulave duke përfshirë acidet yndyrore me zinxhir të shkurtër (SCFA), të cilat ushqejnë mikrobiotën dhe performojnë pozitive si në qelizat e zorrëve dhe në trupin e njeriut, pasi janë përthithur.
Në rast të një diete që është tepër e pasur me proteina dhe e varfër me karbohidrate, veçanërisht nëse zgjatet me kalimin e kohës, ekuilibri zhvendoset drejt fermentimit të proteinave, me një prodhim më të madh të substancave “jo pozitive” si amoniaku, aminet, fenolet. Edhe profili mikrobik zhvendoset drejt atij me efekte potencialisht negative, madje edhe indirekte (p.sh. në pH dhe transitin intestinal); në veçanti, ai nxit formimin e komponimeve pro-inflamatore përgjegjëse për shfaqjen e sëmundjeve specifike, të cilat gjithashtu mund të lidhen me një dietë joadekuate.
SI TË KONTRIBONI NË MBAJTJEN E MIKROBIOTËS NË SHËNDET TË MIRË?
Natyrisht me një dietë të larmishme dhe të ekuilibruar që nuk favorizon një lëndë ushqyese mbi një tjetër dhe me konsumimin e probiotikëve dhe prebiotikëve.
ÇFARË JANË PROBIOTIKET DHE PREBIOTIKET?
Probiotikët (pro bios, në favor të jetës) janë mikroorganizma të gjallë dhe të qëndrueshëm, të cilët sjellin përfitime për shëndetin e bujtësit, kur administrohen në sasi të mjaftueshme (FAO/WHO, 2002). Ata mbërrijnë të gjallë në zorrë dhe zhvendosin ekuilibrin drejt pjesës së mirë mikrobike. Ato janë specifike për llojin dhe llojin, d.m.th. veprimi është specifik për një specie dhe lloj të caktuar.
Prebiotikët janë “substrate që përdoren në mënyrë selektive nga mikroorganizmat për të dhënë një përfitim shëndetësor” (Gibson G. R. et al., Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology vol. 14, f. 491–502, 2017). Do të thotë se fermentohen vetëm nga mikrobet probiotike si bifidobakteret, duke favorizuar shumëzimin e tyre deri në 10 herë. Ky efekt zhvendos ekuilibrin e mikrobeve drejt atyre “të mirave”, duke ulur kështu numrin e atyre potencialisht të dëmshëm (siç është Clostridium perfrigens) dhe si rrjedhojë prodhimin e substancave të kalbura.
A MUND TË USHQEJNE MIKROBIOTËN E ZORRËS QUMËSHTI DHE DERIVATET E TIJ?
Laktoza ka aftësinë të veprojë si një prebiotik. Pjesët e patretura, në fakt, arrijnë në zorrën e trashë, favorizojnë rritjen e bifidobaktereve dhe laktobacileve, duke përcaktuar kështu një mikrobiotë më të shëndetshme të zorrëve (Br. J. Nutr. 2014, 111, S30-S35).
Procesi i hidrolizës së laktozës me laktazën, për të prodhuar qumësht pa laktozë, çon gjithmonë në formimin e oligosakarideve (GOS), ndonëse në sasi të vogla, të cilat veprojnë si prebiotikë.
Hirra e përdorur për prodhimin e rikotës ose si përbërës është e pasur me substanca prebiotike si oligosakaride (Inter. Dairy Journal 19 (2009) 524).
Biopeptidet e djathit mund të hidrolizohen më tej gjatë tranzitit gastrointestinal duke prodhuar komponime të reja (peptide) që mund të nxisin rritjen e bifidobaktereve, me një efekt të dobishëm në mikrobiotën e zorrëve (Inter. J. of Food Microbiology 255 (2017) 32-41) .
Kosi përfaqëson një matricë të mrekullueshme të fermentuar për të rritur veprimin pozitiv si të probiotikëve ashtu edhe të prebiotikëve të shtuar, veçanërisht në mikrobiotën e zorrëve dhe funksionin gastro-intestinal (Adv Nutr 2017; 8 (Suppl): 155S–64S).
Edhe polifenolet, kryesisht të pranishme në fruta dhe perime, duket se kanë veti prebiotike dhe aktivitet antimikrobik kundër patogjenëve. (Ushqyesit 2019, 11, 2216)