Çfarë është anemia?
Anemia tregon një gjendje në të cilën numri i rruazave të kuqe të gjakut në gjak ose niveli i hemoglobinës (proteina që përmbahet në qelizat e kuqe të gjakut e cila ka për detyrë të transportojë oksigjenin në të gjitha qelizat e trupit) bie nën vlerat minimale normale. Ky reduktim shkakton vështirësi në qarkullimin e oksigjenit në organe dhe inde.
Në përgjithësi, ne flasim për anemi kur nivelet e hemoglobinës në gjak janë më të ulëta se:
14 g/dl (hematokrit, d.m.th. vlera ndërmjet plazmës dhe trombociteve, qelizave të kuqe dhe të bardha të gjakut, më pak se 42% ose 0,42) ose rruazave të kuqe të gjakut më pak se 4,5 milion/mcL te njerëzit;
12 g/dl (hematokrit më pak se 37% ose 0,37) ose qeliza të kuqe të gjakut më pak se 4 milion/mcL tek gratë.
Personat më të ekspozuar ndaj rrezikut të anemisë janë:
Ata që vuajnë nga mungesa e vitaminave, veçanërisht vitamina B12 dhe vitamina C;
Ata që vuajnë nga mungesa e hekurit, gjatë shtatzënisë gruaja priret shpesh të ketë anemi nga mungesa e hekurit;
Ata që vuajnë nga çrregullime të zorrëve, si sëmundja celiake;
Gratë që kanë menstruacione shumë të rënda;
Ata që vuajnë nga sëmundje kronike, si dështimi i mëlçisë ose veshkave;
Ata që kanë një histori familjare të anemisë.
Llojet e anemisë
Ka forma të ndryshme të anemisë, por jo të gjitha i përgjigjen trajtimit ushqimor. Ato që janë më të tilla janë:
ANEMIA E HAPJES ANËSORE (anemi kronike e karakterizuar nga reduktimi i hekurit). Tek të rriturit, gjakderdhja nga trakti gastrointestinal konsiderohet si një nga shkaqet kryesore dhe më të zakonshme të mungesës së hekurit (humbja mund të jetë gjithashtu shumë e ngadaltë dhe e fshehtë, si në rastin e ulcerave peptike ose tumoreve). Tek gratë në moshë riprodhuese, menstruacionet mund të përfaqësojnë një shkak të rëndësishëm të mungesës së hekurit, veçanërisht tek vajzat adoleshente, jo vetëm që anemia nga mungesa e hekurit është shumë e shpeshtë, por edhe simptomat e mungesës së hekurit (lodhje, vështirësi në përqendrim, etj.) edhe para zhvillimi i anemisë. Edhe gjatë shtatzënisë, edhe në mungesë të menstruacioneve, suplementi i hekurit është thelbësor për të mbrojtur nënën dhe për të përfituar fetusin në rritje. Shkaktarët e anemisë me mungesë hekuri mund të jenë gjithashtu një defekt në përthithjen e hekurit pas operacionit bariatrik ose për shkak të keqpërthithjes së pjesës së parë të zorrës së hollë, si në prani të sëmundjeve inflamatore të zorrëve. Nuk ka gjasa të shkaktohet nga mungesa e marrjes dietike, pasi hekuri është i pranishëm në ushqime të shumta.
ANEMIA E MUNGESËS SË VITAMINËS B12. Shkaqet kryesore të mungesës së vitaminës B12 i atribuohen një diete joadekuate (p.sh. vegjetarianizmi, fëmijët që ushqehen me gji nga nënat vegjetariane, alkoolizmi kronik, dietat e ngurtë, monotone dhe të përsëritura), përthithja e pamjaftueshme (p.sh. gastriti kronik, atrofia mukozale, sëmundjet e stomakut, sëmundja celiac, malinje tumoret, barnat, kirurgjia bariatrike, etj.), rritje e kërkesës (p.sh. hipertiroidizëm, rritje) ose rritje e sekretimit (sëmundje të mëlçisë dhe veshkave). Një arsye e zakonshme për mungesën e vitaminës B12 tek të moshuarit është përthithja joadekuate e lidhur gjithashtu me përtypjen joefektive. Pamundësia për të përtypur ushqimin në mënyrë adekuate për shkak të edentulizmit mund të shkaktojë tretje të dobët dhe ulje të përthithjes. Kjo i drejton të moshuarit drejt ushqimeve preferenciale të buta, si ato me bazë karbohidratet apo djathrat e buta, ndërsa ushqimet e tjera si mishi i pasur me hekur dhe vitaminë B12 dhe perimet me gjethe jeshile, të cilat kërkojnë aftësi më të madhe përtypëse, shmangen.
ANEMIA E MUNGESËS SË ACIDEVE FOLIKE. Acidi folik gjendet në bimë dhe në shumë inde shtazore. Mungesa e acidit folik mund t’i atribuohet marrjes së pamjaftueshme të ushqimeve të freskëta ose zierjes së gjatë të perimeve, keqpërthithjes së zorrëve, kërkesave të larta organike (shtatzënia, ushqyerja me gji, rritja e metabolizmit) ose rritja e ekskrecioneve, si për shembull gjatë dializës.
Sipas LARN-it të ri (Nivelet e marrjes referuese të ushqyesve dhe energjisë për popullatën italiane), marrja e rekomanduar është:
HEKURI
të rriturit meshkuj
10 mg në ditë
gratë në moshë të lindjes së fëmijëve
18 mg në ditë
gratë në menopauzë
10 mg në ditë
gratë shtatzëna
27 mg në ditë
gratë gjidhënëse
11 mg në ditë
VITAMINA B12
të rriturit meshkuj dhe femra
2.4 mcg në ditë
gratë shtatzëna
2.6 mcg në ditë
gratë gjidhënëse
2.8 mcg në ditë
ACIDI FOLIK
të rriturit meshkuj dhe femra
400 mcg në ditë
gratë shtatzëna
600 mcg në ditë
gratë gjidhënëse
500 mcg në ditë
Shkaqet e anemisë
Nivelet e ulëta të qelizave të kuqe të gjakut në gjak mund të shkaktohen nga:
Probleme në prodhimin e tyre (si në rastin e anemisë aplastike, një patologji në të cilën qelizat e palcës së eshtrave nga të cilat zhvillohen qelizat e pjekura të gjakut dëmtohen, duke krijuar kështu një ulje të numrit të qelizave të kuqe, të bardha ose të trombociteve);
Probleme në degradimin e tyre (si në rastin e anemive hemolitike, të karakterizuara nga reduktimi i jetëgjatësisë mesatare të rruazave të kuqe të gjakut dhe shkatërrimi i tyre i parakohshëm);
Humbje të konsiderueshme gjaku (hemorragji, si në rastin e fluksit të rëndë menstrual);
Defekte gjenetike (të tilla si anemia drapërocitare dhe talasemitë);
Sëmundje të tjera (nga artriti reumatoid në leucemi);
Mungesa e hekurit ose vitaminave specifike;
Kombinimi i disa prej këtyre faktorëve.
Simptomat e anemisë
Shenjat dhe simptomat që dallojnë më shpesh aneminë janë:
Zbehje
Takikardi
Hipotension arterial (presion i ulët i gjakut)
Lodhje, dobësi
Frymëmarrje e shkurtër dhe dispne (vështirësi në frymëmarrje) për shkak të sforcimit
Nervozizmi
Pagjumësia
Dhimbje koke
Ndjeshmëri më e madhe ndaj infeksioneve
Duart dhe këmbët e ftohta
Thonjtë e brishtë dhe flokë të dobët
Diagnoza dhe trajtimi i anemisë
Nga disa parametra të thjeshtë që mund të maten duke marrë një kampion gjaku, mjeku do të jetë në gjendje të bëjë diagnozën e saktë të anemisë për shkaqe ushqyese, të identifikojë mungesën ose mangësitë (numërimi i gjakut, hekuri, ferritina, transferina, vitamina B12 dhe foliku. acid) dhe sugjeroni dozën dhe kohëzgjatjen e çdo integrimi.
Meqenëse mungesa e vitaminës B12 dhe ajo e acidit folik shkaktojnë një rritje të vëllimit të rruazave të kuqe të gjakut (anemia makrocitare) dhe se këto dy mangësi shpesh shoqërohen, është gjithmonë e këshillueshme që të integrohen të dyja këto lëndë ushqyese në. në të njëjtën kohë, meqenëse normalizimi i vëllimit globular vetëm me administrimin e acidit folik mund të maskojë një mungesë potencialisht të rrezikshme të B12.
Në parandalimin e anemisë, një dietë e pasur me hekur, acid folik dhe vitaminë B12 është thelbësore. Në përgjithësi, megjithatë, është e vështirë të merret një sasi hekuri e mjaftueshme për të rivendosur rezervat vetëm nëpërmjet dietës, prandaj nuk është e mundur të mbështetemi vetëm në marrjen e dietës në rastin kur diagnoza e mungesës së hekurit është tashmë e sigurt, por. pasi rezervat të jenë rikthyer përmes suplementeve, do të jetë më e lehtë për t’i mbajtur ato me ushqim adekuat.
Thithja e lëndëve ushqyese
Kujdes: hekuri që gjendet në ushqimet me origjinë shtazore është hekuri hem, i cili përthithet më lehtë dhe në sasi më të madhe nga zorrët tona. Në ushqimet me origjinë bimore, megjithatë, gjejmë hekur johem, i cili përthithet në një masë më të vogël dhe me më shumë vështirësi: përthithja e tij favorizohet nga marrja e vitaminës C brenda të njëjtit vakt. Nëse hekuri jo-hem kombinohet me vitaminë C ose bakër, ai do të përthithet më lehtë.
Në përgjithësi, në përthithjen e hekurit ndikojnë pozitivisht të gjitha ushqimet të cilat duke stimuluar sekrecionet e stomakut kontribuojnë në ruajtjen e aciditetit të lartë në mjedisin tretës. Vitamina A, kompleksi i vitaminave B, bakri dhe cisteina janë në gjendje të thithin 2 ose 3 herë më shumë hekurin jo-hem të pranishëm në perime.
Për sa i përket vitaminës B12 dhe acidit folik, duhet mbajtur mend se e para gjendet vetëm në ushqimet me origjinë shtazore (të brendshmet, veçanërisht mëlçia, produktet e peshkut, e verdha e vezës dhe djathrat si Grana Padano DOP; në një porcion prej 50 g të këtij djathi. ka 1,5 µg vitaminë B12, e cila plotëson afërsisht 67% të nevojave ditore të një të rrituri, që korrespondon me 2 μg për gratë dhe burrat), ndërsa acidi folik, i pasur në botën bimore, mund të humbet me një përqindje që varion nga 10% deri në 50% gjatë gatimit ose gjatë konservimit ose përgatitjes industriale të ushqimeve.
Nuk ka ushqime që janë kundërindikuar gjatë anemisë, por disa substanca të pranishme në ushqime (taninat, fibrat, kalciumi etj.) mund të ndërhyjnë, nëse merren njëkohësisht dhe në përqendrime të mëdha, në përthithjen e hekurit. Prandaj, duhet t’i kushtojmë vëmendje kombinimeve të sakta të ushqimeve. Për t’i dhënë trupit mundësinë për t’u mbushur me hekur, ushqimet duhet të shoqërohen saktë në dietë.
Rekomandime të përgjithshme dietike
Përmbushni nevojat e rekomanduara për hekur.
Përmbushni nevojat e rekomanduara të acidit folik dhe vitaminës B12.
Kombinoni ushqime të pasura me hekur me ushqime që përmbajnë vitaminë C, vitaminë A, vitamina të kompleksit B, cisteinë dhe bakër për të përmirësuar përthithjen.
Në lidhje me ushqimet e pasura me hekur, mos konsumoni ushqime që përmbajnë sasi të mëdha tanine (substanca të shpërndara gjerësisht në mbretërinë bimore), fibra, kalcium dhe fosfor, pasi këta elementë reduktojnë përthithjen e tij, duke mos harruar të merrni sasinë e referencës ditore të kalciumit për shmangni problemet me skeletin.
Hidratoni mjaftueshëm.
Ndiqni rekomandimet për ushqimin e duhur në popullatën e përgjithshme në lidhje me reduktimin e yndyrave, veçanërisht yndyrave të ngopura, pijeve dhe ushqimeve të pasura me sheqerna dhe marrjes së porcioneve adekuate të frutave dhe perimeve.
Vlerësoni me mjekun tuaj nevojën për plotësimin e hekurit ose vitaminës me produkte të disponueshme në treg.
Dy kapitujt e mëposhtëm tregojnë ushqimet që duhen kufizuar dhe ato përgjithësisht të këshillueshme në prani të sëmundjes, por jo frekuencën apo sasinë e nevojshme për një dietë të ekuilibruar, e cila mund dhe duhet të përshkruhet vetëm nga një mjek specialist.
Ushqimet e lejuara në moderim
Në rast të anemisë nga mungesa e hekurit, ushqimet e mëposhtme duhen konsumuar me moderim pasi përmbajnë disa substanca që mund të ndërhyjnë në përthithjen e hekurit.
Këshillohet që së bashku me ushqimet e pasura me hekur të mos konsumohen ushqimet e mëposhtme:
Verë, kafe, çaj (veçanërisht e zezë dhe jeshile), çokollatë dhe disa barishte (p.sh. sherebelë) për përmbajtjen e taninës.
Drithërat integrale të pasura me fibra.
Qumështi dhe derivatet për përmbajtjen e tyre të kalciumit.
Ushqimet e lejuara dhe të rekomanduara
Mishi i kuq (i zgjedhur në copat më të holla dhe pa yndyrë të dukshme), gjeldeti, pula ose lepur, si ushqime të pasura me hekur në një formë lehtësisht të absorbueshme (zakonisht një sasi midis 2 dhe 5 mg për 100 gram ushqim të papërpunuar gati për konsum). Të brendshmet dhe mishi i kalit mund të arrijnë një përmbajtje midis 5 dhe 8 mg hekur për 100 gram ushqim të papërpunuar të gatshëm për konsum. Mishrat përfaqësojnë gjithashtu një burim të shkëlqyer të vitaminës B12 dhe mikronutrientëve të tjerë të aftë për të rritur përthithjen e hekurit jo-hem.
Mishrat e prerë në feta, veçanërisht bresaola, arrijnë sasi më të mëdha se 8 mg hekur për 100 gram ushqim të papërpunuar të gatshëm për konsum dhe mishrat e pjekur midis 5 dhe 8 mg për 100 gram ushqim të papërpunuar gati për konsum.
Peshq të tillë si toni, merluci dhe salmoni, pasi janë të pasur me hekur në një formë lehtësisht të absorbueshme. Ato përmbajnë gjithashtu vitamina dhe mikronutrientë të rëndësishëm për përthithjen e hekurit jo-hem dhe janë një burim i mirë i vitaminës B12.
Molusqet (p.sh. molusqet, midhjet, kallamarët, oktapodët, sepjet, etj.), pasi janë një burim i rëndësishëm i vitaminës B12 dhe janë të pasura me bakër.
Vezë . E verdha përmban nga 5 deri në 8 mg hekur për 100 gram ushqim të papërpunuar të gatshëm për konsum. Përveç kësaj, vezët janë një burim i mirë i vitaminës B12 dhe bakrit.
Bishtajoret, të pasura me hekur, megjithëse në formë më pak të absorbueshme dhe të pasura me acid folik. Ndër më të pasurat me hekur gjejmë qiqrat, fasulet e thata, thjerrëzat (më shumë se 8 mg hekur për 100 gram ushqim të papërpunuar gati për konsum). Fasulet dhe soja janë gjithashtu ndër ushqimet më të pasura me acid folik (më shumë se 250 mcg për 100 gram), siç janë fasulet dhe bishtajoret e thata (midis 100 dhe 250 mcg për 100 gram).
Drithërat dhe derivatet. Ato kanë një sasi të mjaftueshme hekuri në një formë më pak të absorbueshme, por janë një burim i mirë i bakrit. Të kombinohet me bishtajore si një pjatë e vetme për të përmirësuar përthithjen e hekurit dhe proteinave. Kufizoni konsumin e mishit integral pasi ato janë të pasura me fibra.
Perimet e stinës, megjithëse përmbajnë hekur në një formë më pak të absorbueshme. Perimet me sasi më të madhe të hekurit johem janë: lulet e kungujve, specat, spinaqi (përmbajtja e hekurit midis 2 dhe 5 mg për 100 gram ushqim të papërpunuar gati për konsum). Për të përmirësuar përthithjen e hekurit jo-hem mund të konsumoni: speca, domate, lakër, brokoli, marule sepse përmbajnë vitaminë C (sidomos të papërpunuara). Karotat dhe kungulli përmbajnë vitaminë A, ashtu si të gjitha perimet me ngjyrë të verdhë-portokalli dhe jeshile të ndezur. Ato me përmbajtjen më të lartë të acidit folik janë: asparagu, panxhari i kuq, brokoli, çikoria, katalonia, lakra e Brukselit, zarzavatet e rrepës, kërpudhat, raketa, eskaroli, spinaqi, lakra, lulelakra, marulja, preshi, kungull i njomë. burim i antioksidantëve.
Fruta . Frutat e thata, me miell dhe me vaj, si arrat ose bajamet, dhe frutat e konservuara janë burime hekuri me një përmbajtje midis 2 dhe 5 mg për 100 gram ushqim të papërpunuar të gatshëm për konsum. Frutat e thata me guaskë përmbajnë edhe bakër, i cili ndihmon në përthithjen e tij. Agrumet, kivi dhe luleshtrydhet janë të pasura me vitaminë C, thelbësore për përthithjen e hekurit. Kajsitë dhe frutat e verdhë-portokalli në përgjithësi përfaqësojnë një burim të mirë të vitaminës A.
Embrion gruri, pasi është i pasur me acid folik.
Majdanoz, tartuf dhe barishte aromatike.
Qumështi dhe derivatet në rast anemie për shkak të mungesës së vitaminës B12. Për të mbuluar nevojën për këtë lëndë ushqyese, mjafton të merrni një porcion qumësht ose kos në mëngjes dhe, gjatë ditës, një lugë Grana Padano të grirë, ose edhe 2-3 herë në javë një porcion sipas dëshirës tuaj midis të freskëta ose. djathë i pjekur si Grana Padano DOP ose vezë, peshk ose mish. Mundësisht t’i merrni jo së bashku me një vakt të pasur me hekur. Grana Padano DOP, përveçse një burim i shkëlqyer i vitaminës B12, përmban gjithashtu sasi të mira të proteinave me vlerë të lartë biologjike (me 9 aminoacide thelbësore), kalcium i cili është thelbësor për kockat dhe antioksidantë si vitamina A, zink dhe. selenium. Mund të përdoret gjithashtu çdo ditë i grirë për të shijuar pjatat (pjatat e para, supat me krem) në vend të kripës.
Ujë, pini të paktën 1.5-2 litra lëngje në ditë.
Këshilla praktike
Edhe pse disa barishte mund të ndihmojnë trupin, pasi ato mund të ndërhyjnë në metabolizmin e barnave ose të shkaktojnë efekte anësore, këshillohet gjithmonë që të kërkoni këshilla nga mjeku juaj përpara se të merrni preparate fitoterapeutike.
Suplementet me bazë hekuri duhet të merren të vetme ose të kombinuara me vitaminën C dhe për përthithje më të mirë duhet të hiqen nga vaktet kryesore.
Mos pirja e duhanit. Pirja e duhanit është një faktor rreziku për sëmundjet kardiovaskulare, për më tepër disa substanca që përmbahen në cigare mund të ndërhyjnë në përthithjen e hekurit.
Bëni ushtrime të frymëmarrjes së thellë dhe ushtrime të lehta si ecja dhe joga.
Përveç vajit EVO, ju rekomandojmë t’i shijoni perimet me lëng limoni.
Përdorni barëra aromatike (të afta për të stimuluar sekrecionet gastrike) për të shijuar mishin dhe peshkun, të cilat janë burime natyrore të hekurit jo-hem.
Gjatë ngrënies kombinoni spinaqin me butak ose bishtajore, të cilat janë ushqime të pasura me bakër, ose me lëng limoni ose me agrume dhe kivi të saposhtrydhura, të pasura me vitaminë C.