Si një dietologe klinike e çertifikuar dhe si një nënë dua të ndaj me Ju eksperiencën time si dietologe klinike duke ndihmuar fëmijët me probleme të çrregullimeve autike. Shumë prindër më kanë kërkuar t’ju ofroj një dietë për të mbështetur fëmijët me nevoja speciale.
Në këtë rast duhet të flitet për psikologjinë e trurit, simptomat fizike të zakonshme, ushqimet e shëndetshme dhe ushqimet që duhen evituar.
Manifestimet autike zakonisht fillojnë të shfaqen ndërmjet vitit të parë dhe të dytë të jetës, përfshirë këtu dhe zhvillimet e vonuara anomalitë dhe sjelljet komplekse, ndërveprimet shoqërore , sjelljet e përsëritura ose interesat dhe shqetësimet e pazakonshme.
Në fakt nuk ka asnjë shkak të vetëm për autizmin dhe shumica e rasteve përshijnë një kombinim të faktorëve të rrezikut gjenetik, faktorëve të mjedisit dhe zhvillimeve shumë të hershëm të trurit.
Studimet kanë treguar që një sërë rrugësh biokimike (methylation, transsulfration dhe sulfation) priren të kenë një funksion nën optimalen tek personat me autizëm.
Këto rrugë përfshijnë detoksifikimin, eliminimin e metaleve të rënda, funksionin imun dhe integritetin e zorrëve. Simptomat gastrointestinale dhe inflamacionet janë shumë të zakonshme për këta persona dhe përshijnë diarrenë ,kapsllëkun dhe dhimbjet e barkut.
Inflamacioni i zorrëve zakonisht shkaktohet nga ndjeshmëria e ushqimit dhe një bollëk i baktereve jo të shëndetshme në zorrë. Degjenerimi i dëmtuar shkakton mangësi ushqyese dhe funksion të dëmtuar qelizor, i cili manifestohet si funksion i dobët i trurit dhe mungesa e sistemit imunitar. Kur ushqimi nuk është siç duhet, apo është një rast qē krijon ndjeshmëri ushqimore, çon në të menduarit e mjegullt, pa ndjeshmëri ndaj dhimbjes, tërheqjes dhe nervozizëm.
Fajtorët më të zakonshëm të ndjeshmërisë ushqimore janë gluteni, kazeina dhe soja.
Simptoma të tjera të zakonshme fizike, probleme me gjumin, dhimbje jo të lokalizuara dhe inflamacion.
Fëmijët autik kanë një ushqyeshmëri tejet të dobët. Ata shpesh krijojnë varësi në një lloj të vetëm të ushqimit, zakonisht në karbohidrate dhe në këtë mënyrë kufizojnë dietën e tyre. Kjo mënyrë e ushqimit, atyre nuk u jep vitaminat dhe mineralet e nevojshme për funksionimin normal të organizmit.
Mungesë më e shpeshtë vihet re tek mineralet, si: zinku, seleni, magnezi, molibdeni, mangani, vanadiumi, kromi, por edhe vitaminat C, B6, B12, A, E, hekur dhe niacina.
Ka një lidhje midis trurit dhe zorrëve, mbështetje e simptomave fizike përmes dietës dhe rritje e ashpërsisë së simptomave.
Në mënyrë që të shërohet zorrë, është e rëndësishme për të ngrënë një dietë me veti anti-inflamatore të tilla si acide yndyrore omega-3 që gjenden në vajin e peshkut, fara liri dhe arra për të zvogëluar ndonjë inflamacion ekzistues të zorrëve.
Këta fëmijë kanë një sistem të tretjes tejet të çrregulluar dhe të dobët. Mukoza mbrojtëse e traktit gastrointestinal është dobët e formësuar dhe për këtë sistemi i tretjes nuk mund të ballafaqohet me disa përbërës në ushqim, ndër më të shpeshtit janë gluteni që gjendet në grurë, kaseina në qumësht dhe disa proteina e karbohidrate tjera.
Gjatë kësaj mostretjeje të ushqimeve, mbesin disa fragmente, copa të mëdha të ushqimit të patretura, të cilat lehtë e kalojnë këtë mukozë të dobët dhe dalin në epitel. Prandaj, këta fëmijë shpesh mund të vuajnë nga problemet e tretjes, siç janë: kapsllëku, diarreja, problemet me stomak, gazra, etj.
Pro dhe pre-biotikëtgjithashtu do të zvogëlojnë inflamacionin e zorrëve , si dhe do të rritin sasinë e baktereve të zorrëve të shëndetshme. Probiotikët gjenden në ushqime të fermentuara siç janë kefiri, kosi, vaji i fermentuar i mëlçisë së merlucit si dhe perimet e kultivuara, përfshirë lakrat e të gjitha llojeve. Ushqimet e pasura në pre-biotikë janë gjithashtu të pasura në fibra të tretshme të dobishme dhe përfshijnë bananet, asparagun, fasulet, bishtajoret, hudhrat, kefirin, kosin, qepët dhe bizelet.
Gjithashtu, këta fëmijë kanë çrregullim të florës intestinale, rritje të baktereve të këqija dhe ulje e atyre të mira (dysbiosys) që rezulton me paraqitjen e infeksioneve të shumta dhe imunitet të komprometuar.
Përpunimi i tillë është proces, sikurse p.sh., zierja, nxehja, ngrirja, fërgimi, etj., që pëson ushqimi dhe gjatë të cilit shkatërrohen enzimat natyrale të cilat janë të pranishme vetëm në ushqimet e freskëta.
Thuajse 100% e fëmijëve me autizëm kanë mosfunksionim të plotë të procesit të detoksikimit të mëlçisë. Kjo i bën tejet të ndjeshëm në helmim me metale të rënda. Pastaj, këta fëmijë kanë prezencë të madhe të radikaleve të lira (molekulave të dëmshme) në organizëm, sepse procesi oksidues nuk funksionon. Oksidimi është proçes biokimik që i lufton molekulat e dëmshme. Prandaj këtu vjen në shprehje domosdoshmëria që këta fëmijë gjithsesi si pjesë e trajtimit të tyre të marrin një formulë antioksduese.
Vajërat Omega 3 janë molekula natyrale që gjenden në mënyrë më të koncentruar në peshk, fara liri, etj. Fatkeqësisht dieta perëndimore (mënyra e ushqimit të cilën ne e kemi sot) është tejet e varfër me Omega 3.
Hulumtimet e shumta që janë bërë në vendet e zhvilluara kanë ardhur në përfundim se mungesa e këtyre vajrave lidhet ngushtë me paraqitjen e shumë sëmundjeve psikiatrike, siç janë çrregullimi bipolar, depresioni, madje edhe lidhshmëri me paraqitjen e autizmit.
Gjatë trajtimit të autizmit, pamja terapuetike do të dukej kështu:
• Përpilimi i një plani ushqimor individual për secilin fëmijë, sepse ata dallojnë për nga mosha, gjinia, pesha, shkalla e diagnostikimit të autizmit;
• Përfshirja e terapisë së enzimave si njëra ndër terapitë më efikase në trajtimin e autizmit;
• Përfshirja e shtesave të ushqimit, vitaminave, mineraleve dhe probiotikëve në mënyrë graduale tek këta fëmijë.
Mbajeni në mend se për përzgjedhjen e këtyre shtesave sa më natyrale, gjithmonë duhet të konsultohet nutricionisti profesional, për arsye se këta fëmijë janë tejet të ndjeshëm ndaj kemikaleve të shumta, me baza jo natyrale dhe, kështu mund ta përkeqësojnë edhe më shumë gjendjen e tyre;
• Bashkëpunimi me ekspertë tjerë (terapia biheviorale/modifkimit të sjelljeve)
Enzimat konsiderohen si forca punuese e organizmit. Ato janë shkëndija të cilat iniciojnë çdo proces kimik në organizëm. Pa enzime, në fakt, vitaminat, mineralet e as hormonet nuk mund ta kryejnë punën e tyre, por edhe nuk mund të paramendojmë tretjen e ushqimit.
Acidi butirik ndihmon gjithashtu të ushqejë rreshtimin e zorrëve dhe gjendet tek gjalpi. Acid vajik, si dhe acidet yndyrore omega-3 gjenden në përqëndrime më të larta tek gjalpi i përftuar nga qumështi i lopëve organike se sa tek varietetet e industrializuara.
Shmangni ushqimet që përkeqësojnë simptomat fizike. Prodhimi ose ushqimi që përmban maja duhet të shmanget nëse nuk eliminohet plotësisht. Shmangni ushqimet që përmbajnë sheqer (përfshirë sheqernat e natyrshme në fruta), bukë, kumbulla, rrushi, uthulla, mishi dhe djathi. Karbohidratet e rafinuara, patatet duhen shmangur.
Ushqimet që përmbajnë toksina dhe fenolet natyrore zakonisht nuk janë optimale dhe në shumë raste është e domosdoshme t’i hiqni nga dieta. Toksinat përfshijnë shtesat si (ngjyruesit artificialë, shijuesit, konservantët) dhe pesticidet.
Zgjidhni sa më shumë të jetë e mundur produkte organike.. Produktet e kafshëve që ushqehen me bar apo në kullota ofrojnë një përmbajtje shumë më të lartë të lëndëve të shëndetshme ushqyese dhe eliminojnë kimikatet dhe hormonet e dëmshme.
Kur nuk detoksifikohen natyrshëm, ushqimet që përmbajnë fenole natyrore mund të krijojnë simptoma emocionale, në sjellje dhe fizike. Këtu përfshihet edhe rrushi, mollët, manaferrat dhe bajamet. Kontrolli për ndjeshmërinë e ushqimit dhe eliminimin e çdo fajtori është një ndihmë shumë e mirë pë problemet e autizmit.
Filloni ngadalë që të mos zhgënjeheni, inkorporuar një ndryshim në një kohë deri sa të bëhet natyra e dytë. Mund të duket e vështirë për të shtuar vlera ushqyese në dietën e një personi që êshtë mësuar të ushqehet keq.
Vlerat ushqyese të ushqimeve zbehen nga mënyra se si gatuhen. Sa më temperature të larta të përdoren dhe sa më shumë gatuhen aq më shumë zbehen vlerat ushqyese.
Refuzimi për të ngrënë, ose sjellje të vështira gjatë vakteve, mund të jetë frustruese për një fëmijë autik.
Këto janë 12 mënyrat për të ndihmuar një fëmijë në spektrin e autizmit në mënyrë që të mësojë të konsumojë ushqime të reja, lloje të ndryshme dhe ushqime cilësore, shije të reja dhe më shumë.
Le ta kthejmë kënaqësinë në vaktet e ngrënies!
RREZIKONI NDJESHMËRINË E USHQIMIT APO NDRYSHE INTOLERANCËN DHE ALERGJITE USHQIMORE
Nëse dyshoni se fëmija juaj mund të ketë alergji ushqimore ose ndjeshmëri, unë rekomandoj të bëni për teste alergjie. Nëse zbuloni alergji ose ndjeshmëri që hapi i parë drejt ndihmës së fëmijës tuaj është eliminimi i ushqimeve që krijojnë probleme shëndetësore nga dieta e fëmijës tuaj.
DIETA PA GLUTEN
Shumë fëmijë me autizëm kanë një ndjeshmëri ushqimore ose alergji ndaj glutenit. Shumë prindër që kanë fëmijë autik kanë deklaruar se kur ata kanë provuar tek fëmija i tyre dieta pa gluten ata kanë vënë re ndryshime të rëndësishme në sjelljen e fëmijëve te tyre. Nëse vendosni të ndiqni një dietë pa gluten, sigurohuni që të lexoni listën e mëposhtme të ushqimeve të sugjeruar nga unë:
LISTA E USHQIMEVE PA GLUTEN
Në vijim lista e ushqimeve pa gluten është burimi që ju duhet të filloni të zgjidhni ushqime natyrale pa gluten për fëmijën tuaj.
YNDYRA TË SHËNDETSHME:
* Vaj kokosi
* Vaj ulliri
* Vaj susami
* Qumësht bajame
DRITHËRA QË NUK PËRMBAJNË GLUTEN:
- Hikërror (Buckwheat)
- Bollgur
- Oriz (kaf/i bardhë)
- Qiqrra
- Quinoa
- Tërshërë
- Meli
FRUTA:
Frutat janë në listën “e sigurtë” nëse fëmija juaj po ndjek një dietë pa gluten (ose “dietë të autizmit”) pasi të gjitha frutat janë natyrisht pa gluten. Këtu janë disa ide frutash:
* Avokado
* Limon
* Limoni jeshil Lime
* Mango
* Banane
* Boronica
* Molla
* Portokall
* Ananas
* Shalqi
* Pjepër
* Luleshtrydhe
PERIMET:
Perimet janë në listën e “sigurt” nëse fëmija juaj po ndjek një dietë pa gluten (ose “dietë të autizmit”) pasi të gjitha perimet janë natyrisht pa gluten. Këtu janë disa ide perimesh:
* Gjethe jeshile
* Brokoli
* Lulelakër
* Karrota
BISHTAJORET:
* Fasule e bardhë
* Thjerrëza
* Qiqra
PARAVAKTE PËR FËMIJËT AUTIST PA GLUTEN
* Feta me spec të kuq
* Selino
* Domate qershi
* Feta molle me gjalpë kikiriku
* Guacamole me avokado, domate, lastra vec, vaj ulliri e limon lime me çipsa misri (corn chips)
* Turshi
* Fruta të freskëta (ananas, rrush, luleshtrydhe, kastravec…)
* Avokado mbushur me kuinoa dhe perime
* Kokoshka
* Perime të gjalla (brokoli, karrota,…)
* qiqra të pjekura në furrë
* Fruta të thata (mango, kivi, rrush, boronicë, goji berry…)
* Vezë të zier
PSE REKOMANDOHET DIETA PA GLUTEN?
Megjithëse çdo fëmijë është i ndryshëm dhe nuk rekomandoj ndonjë dietë të veçantë për këtë, disa prindër zbulojnë se sjellja dhe përqendrimi i fëmijëve të tyre përmirësohet kur kalojnë në një dietë pa gluten.
Prindërit kanë zbuluar gjithashtu se aktivitetet shqisore i ndihmojnë fëmijët e tyre të qetësohen dhe të përqendrohen.
Refuzimi për të ngrënë, ose sjellje të vështira gjatë vakteve, mund të jetë frustruese për të thënë të paktën. Këto janë 12 Mënyrat e mia për të ndihmuar një ngrënës marramendëse në spektrin e autizmit të mësojë të hajë ushqime të reja, lloje të ndryshme dhe ushqime cilësore, shije të reja dhe më shumë. Le ta kthejmë kënaqësinë në vaktet e ngrënies!
KRIJONI NJË SISTEM PËRFUNDIMTAR TË USHQIMEVE TË REJA NË MËNYRË GRADUALE
Mbani shënime dhe planifikoni për ushqimet e reja që fusni, reagimet e fëmijës si dhe përparimin që po bëni.
SI TI MËSONI TË USHQEHEN ME FRUTA DHE PERIME!
Shqetësimi juaj është që dëshironi të siguroheni që fëmija juaj është duke ngrënë një dietë të plotë dhe të shëndetshme dhe zhgënjimin që mund të ndjeni kur fëmija juaj refuzon të hajë ushqime të caktuara.
Ka disa mënyra argëtuese dhe krijuese për të ngrënë frutat dhe perimet në regjimin ushqimor të fëmijës tuaj. Mund t’i përpunoni duke i kthyer në lojra argëtuese si në formimin e figurave në pjatë, kombinimin e ngjyrave etj.
5. KRIJONI MOTIVACIONIN NGA FILLIMI I FUNDIT!
Kur keni situatë, të tilla si refuzimi për të ngrënë, është bërë një burim stresi i madh për të gjithë familjen, sa herë që fillon përsëri situata (secili vakt) përparon stresi dhe frustrimi. Ëhtë koha për të ndryshuar drejtimin e situatës! Ju duhet t’a bëni kohën e vaktit përsëri pozitive dhe argëtuese. Mos e shtyni fëmijën tuaj të kalojë atë që është e rehatshme. Familjarët shpesh kanë frikë se fëmijët e tyre do të ndalojnë së ngrëni plotësisht pas një refuzimi të ushqimit, por shumicën e kohës nëse prisni dhe e lini fëmijën tuaj të udhëheqë, ai ose ajo do të zgjedhë të hajë kur me të vërtetë është i uritur.
PËRGJITHËSIMI
Disa fëmijë me autizëm fiksohen të hanë një lloj të çdo ushqimi. Shpesh kjo mund të jetë po aq specifike sa të hani vetëm një produkt djathë, pulë, kos, etj. Ndonjëherë grupe të caktuara ushqimore – siç janë frutat dhe perimet – përjashtohen të gjithë së bashku.
Mos kini frikë! Ka zgjidhje për këtë.
Pak nga pak, ndihmoni fëmijën tuaj të përgjithësojë duke filluar me ushqimet e tij ose të saj të preferuara.
ÇIFTËZONI KOHËN E TË NGRËNIT ME AKTIVITETE TJERA TË KËNDSHME
Luaj pak muzikë të preferuar dhe mbaj 2 ose 3 lodra të preferuara aty pranë për ta bërë kohën e vakteve pozitive për fëmijën tuaj sesa të përqendrohesh në shtytjen e fëmijës suaj qê të hajë sa më shumë që të jetë e mundur dhe sa më shpejtë që të jetë e mundur.
MBANI ÇDO GJË SHËNIM
Përdorni shënimet e ngrënësve të zgjuar për të gjetur ushqimet që po i jepni fëmijës dhe përparimit të fëmijës tuaj..
PERDORIMI I MBIKQYRJES VIZUALE
Ka shumë mënyra që mbështetja vizuale mund t’i ndihmojë fëmijët të provojnë ushqime të reja.
Receta vizuale – lini që fëmija juaj të marrë pjesë në përgatitjen e ushqimeve në mënyrë që ai ose ajo të jetë pjesë e përvojës.
Orari vizual i vakteve – përdorni një foto të secilit artikull për t’i treguar fëmijës tuaj se çfarë do të hahet gjatë vaktit.
Orari vizual (para dhe pas) – tregojini fëmijës tuaj se çfarë do të hajë dhe çfarë do të ndodhë më pas.
KËRKONI NDIHMË PROFESIONALE
Nëse sjellja e fëmijës tuaj rreth orarit të vaktit është shumë komplekse, unë rekomandoj të caktoni një seancë ndihmëse profesionale për të punuar përmes tij hap pas hapi.
MERRNI KOHEN TUAJ.
Mësimi i fëmijëve për të ngrënë një sërë ushqimesh të ndryshme kërkon kohë. Rrini të qetë dhe të durueshëm dhe punoni me fëmijën tuaj hap pas hapi drejt përparimit.
MENAXHIMI I NGRËNIES
Me të gjitha strategjitë e të ushqyerit, është mirë të përfshini strukturën dhe politikat themelore rreth ngrënies. Fëmijët me autizëm përfitojnë nga rutinat dhe pritjet e qarta. Provoni këto strategji themelore që mund të mbështesin përpjekjet tuaja për të zgjeruar dietën e ushqImore të një fëmije me spektër autik.
- Programoni 3 vakte dhe 1-3 paravakte çdo ditë.
- Kufizoni daljen jashtë gjatë kohës së vaktit dhe paravaktit
- Kufizoni pijet midis vakteve, veçanërisht pijeve kalorike si qumështi, lëngu ose të gazuarat
- Kufizoni vaktet e ngrënies jo më shumë se 30 minuta
- Ekspozoni fëmijën çdo ditë me një ushqim jo të preferuar
- Eksploroni ushqime jashtë kohës së vaktit përmes aktiviteteve si loja ushqimore, blerja e ushqimit, gatimi dhe kopshtaria; Aventurat në zonat me perime kanë një ndikim idesh të mrekullueshëm për ushqimin dhe recetat e përshtatshme për fëmijët.
- Bëhuni një model pozitiv duke praktikuar sjelljen që dëshironi të shihni.